5. Sınıf MEB Bursluluk Sınavına Hazırlık

T.D.5.1. Dinlemede/izlemede materyal seçimini yönetebilme
Öğrencinin dinleme/izleme öncesinde ilgi ve ihtiyaçlarını, dinlemenin/izlemenin şeklini (etkileşimli veya etkileşimsiz),
dinleme/izleme faaliyetinin amacını, etkinliğe ayrılan süre ve bilgiye erişim olanaklarını analiz etmesi sağlanır (KB2.13, SDB1.1, SDB1.2).

Analiz sonuçlarından hareketle dinleme/izleme materyalini ve diğer kaynakları (sözlük, genel ağ, çalışma
kâğıdı, grafik organize edici vb.) seçilerek hazırlık yapılır. Gerektiğinde seçimler üzerinde zamana veya üst bilişsel
izlemeye bağlı düzenlemeler yapılır (KB3.1).

Öğretmen; öğrencinin dinleme/izleme sırasında konuşmacıyla göz
teması kurmasını, duruşunu ayarlamasını, dikkat dağıtıcı hareketlerden/davranışlardan kaçınmasını, not almasını ve
anlamadığı bölümlerle ilgili soruları uygun zamanda sormasını sağlar (E3.1).

T.D.5.2. Dinlemede/izlemede strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilme
Öğrencinin dinleme/izleme öncesinde ilgi ve ihtiyaçlarını, dinlemenin/izlemenin şeklini (etkileşimli veya etkileşimsiz),
dinleme/izleme faaliyetinin amacını, etkinliğe ayrılan süre ve bilgiye erişim olanaklarını analiz etmesi sağlanır (KB2.13, SDB1.1).

Öğrenci, analiz sonuçlarından hareketle dinleme/izleme sürecinde kullanacağı strateji ve yöntemi seçer. Gerektiğinde
seçimleri üzerinde üst bilişsel izlemeye (metni anlayıp anlamama veya amacına ulaşıp ulaşmama durumu) bağlı
düzenlemeler yapar (KB3.1, SDB3.2).

Öğrencinin seçim yapabilmesi için öncelikle strateji ve yöntemleri bağımsız olarak uygulayabilecek düzeye erişmesi gerekir.
Bu nedenle strateji ve yöntemlerin öğretimi, öğretmen tarafından Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile yapılır (KB2.6, KB2.13, KB2.15, KB3.1, SDB1.1, SDB2.1, SDB2.2, SDB3.2).

Öğretimi yapılan tüm stratejilerin sonraki uygun dinleme/izleme çalışmalarında öğrenci tarafından kullanımı sağlanır.
5. sınıf seviyesinde ön bilgileri harekete geçirme ve kullanma, metin yapılarının analizi ve bilgileri organize etme (öyküleyici
metin yapısı, sıralı/kronolojik metin yapısı), tahmin etme, görselleştirme, çıkarım yapma, özetleme ve üst bilişsel
izleme stratejilerinin öğretimi yapılır.

5. sınıf seviyesinde: Not alarak, katılımlı, katılımsız, grup hâlinde, empati kurarak, seçici.

T.D.5.3. Dinleyeceğinin/izleyeceğinin içeriğine yönelik tahminde bulunabilme
Öğrencinin dinleyeceğinin/izleyeceğinin içeriğine yönelik tahminde bulunması üç aşamada sağlanır. Birinci aşamada öğrencinin metnin başlığından, görsellerinden veya dinlenen/izlenen kısmından hareketle içeriğe ilişkin ipuçlarını belirlemesi istenir (KB2.4).

İkinci aşamada, belirlediği ipuçlarıyla ön bilgileri arasında ilişki kurarak metnin tamamı veya dinlenecek/izlenecek kısmıyla alakalı mantıklı tahminlerde bulunması sağlanır. Tahminlerin gerekçelerine özellikle
dikkat edilir. Bu çalışma, ilerleyen bölümlerde tahminlerin doğrulanmasıyla son bulur (KB2.11, KB2.13).

T.D.5.4. Dinlediğinde/izlediğinde geçen anlamını bilmediği söz varlığı unsurlarının anlamını tahmin edebilme
Dinleme/izleme sırasında öğrencinin anlamını bilmediği söz varlığı unsuruyla karşılaşması durumunda dinlediğinin/izlediğinin bağlamından söz varlığı unsurunun anlamıyla ilgili ipuçlarını belirlemesi istenir (KB2.4).

Bu süreçte gerekmesi durumunda söz varlığı unsurunun geçtiği cümlenin öncesinin ve sonrasının tekrar dinlenmesi/izlenmesi önerilerek öğrenciye rehberlik edilir. Ardından belirlediği ipuçlarıyla ön bilgileri arasında bağ kurarak söz varlığı unsurunun anlamına yönelik mantıklı tahminlerde bulunması sağlanır. Bu çalışma, söz varlığı unsurunun anlamına ilişkin tahminin kaynaklardan (sözlük, başvuru kitapları vb.), ebeveyn veya öğretmenden yardım alınarak doğrulanmasıyla tamamlanır (KB2.11, KB2.13).

T.D.5.5. Dinlediğinin/izlediğinin yüzey anlamını belirleyebilme
Öğrencinin dinleyeceğinden/izleyeceğinden ve varsa ona eşlik eden görsellerden hareketle bağlama/konuya dair ipuçlarını bulması ve belirlediği ipuçlarıyla ön bilgileri arasında bağ kurarak dinlediğinin/izlediğinin konusunu belirlemesi sağlanır (KB2.4).

Devamında, dinlediğinde/izlediğinde açık olarak verilen bilgileri (tanımı verilen kavram, düşünce, yönerge, iletilmek istenen mesaj, açıkça ifade edilen ana fikir vb.) belirlemesine yönelik çalışmalar yapılır. Uygun durumlarda (uyarı, yönerge, yönlendirme olan metinlerde) dinlediğinde/izlediğinde iletilen mesajın gerektirdiği tepkiyi vermesi sağlanır (E3.7).

T.D.5.6. Görselle iletilen anlamı belirleyebilme
Dinlenilende/izlenilende yer alan görsellerdeki unsurları incelemesi ve anlama ulaşmak için ipuçlarını tespit etmesi sağlanır. Belirlenen ipuçları, ön bilgilerle ilişkilendirilir. Bu süreç sonucunda görselin konusu kavranarak görselde
yer alan açık ve örtük iletiler (varsa metin ile iletilmek istenen mesaj vb.) belirlenir (KB2.4).

Uygun durumlarda (uyarı, yönerge, yönlendirme olan görsellerde) öğrencinin görselle iletilen mesajın gerektirdiği tepkiyi vermesi sağlanır (SDB2.1, E3.7, OB4).
Tüm sınıf düzeylerinde resim, fotoğraf, tablo, grafik (pasta, sütun, çizgi vb.), grafik simge, harita ve kroki, karikatürden yararlanılır.

T.D.5.7. Dinlediğinin/izlediğinin derin anlamını belirlemeye yönelik basit çıkarımlar yapabilme
Dinlenenden/izlenilenden basit çıkarıma dayalı anlam oluştururken dinlenilenin/izlenilenin sınırlı bir bölümünden kanıt toplanır. Toplanan kanıtlar ile ön bilgiler ilişkilendirilir (KB2.4) ve bir sonuca/yargıya ulaşılır. Öğrencinin tüm çıkarımları için dinlenilenden/izlenilenden kanıt ve ön bilgilerinden makul gerekçe sunması gerekir (KB2.10, SDB2.3, SDB3.3.SB3).

Dinlediğinin/izlediğinin yardımcı düşüncelerini belirler. Dinlediğinin/izlediğinin sınırlı bölümünde geçen bir düşünce veya
olaydan hareketle doğrudan verilmeyen nedeni, koşulu, amacı, sonucu, ihtimali, gerçekleşmemiş beklentiyi, terk edilmiş alışkanlığı, tahmin ve gereklilikleri; kahramanın amacını, belirli bir davranışının sebebini, anlık duygu ve düşüncelerini, belirli özelliklerini, belirli bir davranışının veya düşüncesinin arkasındaki niyeti çıkarım yoluyla bulur. Tüm çıkarımlarıyla
ilgili topladığı kanıt ve ön bilgilerden hareketle mantıklı gerekçe sunması beklenir.

T.D.5.8. Dinlediğinin/izlediğinin derin anlamını belirlemeye yönelik üst düzey çıkarımlar yapabilme
Dinlenilenden/izlenilenden üst düzey çıkarıma dayalı anlam oluştururken öğrencinin çıkarımları için dinlenilenin/izlenilenin bütününden kanıt toplaması sağlanır.

Toplanan kanıtlar ile ön bilgiler ilişkilendirilir (KB2.4) ve bir sonuca/yargıya ulaşılır. Öğrencinin tüm çıkarımları için topladığı kanıt ve ön bilgilerden hareketle mantıklı gerekçe sunması beklenir (KB2.10, SDB3.3.SB3).

Dinlediğinin/izlediğinin bütününde verilen bilgilerle ön bilgilerini ilişkilendirerek ana fikri/ana duyguyu belirleme; sonuç/ders çıkarma; kahramanların karakter özelliklerini, amaç ve niyetlerini belirleme gibi çıkarımlar yapar. Tüm çıkarımlarıyla ilgili topladığı kanıt ve ön bilgilerden hareketle mantıklı gerekçe sunması beklenir.

T.D.5.9. Dinlediğini/izlediğini kendi içinde karşılaştırabilme
Öğrenci, dinlediğinden/izlediğinden hareketle metindeki karşılaştırılabilir unsurlara ilişkin özellikleri belirler. Bu kapsamda metnin farklı bölümlerinde yer alan duygu, düşünce, görüş, kahraman, dil kullanımı gibi karşılaştırılabilir unsurlara ilişkin özellikler tespit edilir (KB2.4).

Dinlenenden/izlenenden hareketle listelenen iletiler; önem, doğruluk, güvenirlik, öncelik-sonralık bakımından benzerlik ve farklılıkları listelenerek karşılaştırılır (KB2.7).

Dinlediğindeki/izlediğindeki içeriği önem, doğruluk, güvenirlik, öncelik ve sonralık bakımından karşılaştırır.

T.D.5.10. Dinledikleri/izledikleri arasında karşılaştırma yapabilme
Öğrenci farklı dinleme/izleme kaynaklarındaki metinlerin karşılaştırılabilir unsurlarına ilişkin özellikleri belirler. Metinlerin içeriğinden, dilinden, organizasyonundan ve kaynağından hareketle iletileri, benzerlik ve farklılıkları listeleyerek karşılaştırır (KB2.7, SDB2.1).

5. sınıf seviyesinde dinlediklerinin/izlediklerinin içeriğini (olaylar, kahramanlar, kahramanların davranışları ve karakter özellikleri, ileri sürülen görüşler, ana düşünce ve yardımcı düşünceler, seçilen örnekler vb.) karşılaştırır.

T.D.5.11. Dinlediğindeki/izlediğindeki unsurları sınıflandırabilme
Metin inceleme çalışmaları kapsamında metnin unsurları (metinde geçen kavram, nesne, varlık, bilgi, olay veya durumlar) çeşitli özellikleri (tür, nitelik, gerçek-hayal ürünü olma durumu, öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık vb.) bakımından sınıflandırılır. Bu kapsamda ilk olarak öğrencinin sınıflandırmada kullanacağı ölçütleri belirlemesi sağlanır. Ardından metnin unsurlarını belirlenen ölçütlerden hareketle ayrıştırıp tasnif etmeleri ve ortaya çıkan grupları adlandırmaları/ etiketlemeleri istenir. Son olarak ortaya çıkan sınıflama sonuçlarını liste, tablo, grafik veya şekillerden uygun olanıyla sunmasına yönelik etkinlikler yaptırılır (KB2.5).

5. sınıf seviyesinde dinlediğinde/izlediğinde geçen kavramları, nesneleri, varlıkları, bilgileri, olayları, durumları vb. bir ölçüt (tür, gerçek-hayal ürünü olma durumu, öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık veya belirlenen başka bir nitelik) bakımından sınıflandırır ve uygun biçimde (paragraf, liste, tablo, grafik, şekil vb.) sunar.

T.D.5.12. Dinlediğini/izlediğini yorumlayabilme
Dinlenilenin/izlenilenin içeriğinde yer alan olay, durum ve konu vb.ni incelemesi sağlanır. Yorum için belirli bir bakış açısıyla (kaynağın/konuşanın bakış açısı, kendi öznel-nesnel bakış açısı veya ikisi dışında bir başkasının bakış açısı) dinlenilende/izlenilende ne anlatılmak istendiğine veya ne anlaşılması gerektiğine açıklık getirilir, detaylandırma ve genellemeler yapılırarak derin anlamdan bir sonuca ulaşılır (SDB2.3.SB2).

Son aşamada öğrencinin belirlediği bakış açısıyla ele alınan olay, durum ya da konuyu açıklaması/detaylandırması sağlanır (KB2.14).

Belirli bir bakış açısıyla (konuşanın bakış açısı, kendi öznel-nesnel bakış açısı veya ikisi dışında belirli bir bakış açısı) metinde ne anlatılmak istendiğine veya ne anlaşılması gerektiğine açıklık getirmeleri, detaylandırmaları, genellemeler yapmaları, derin anlamdan bir sonuca ulaşmaları sağlanır. Yorum yapılırken “Tüm bunlardan ben … yapmam gerektiğini anlıyorum.”, “Yazar bunları söyleyerek aslında … yapmamızı istiyor.”, “Bu durumda … sadece … değil, aynı zamanda … -(y)I da kapsayan daha büyük bir yapı.” vb. ifadelerin kullanılması beklenir. Dinleyicinin/izleyicinin dinlenilendeki/izlenilendeki
bilgilerle ön bilgileri arasında bağ kurması gerekmektedir.

T.D.5.13. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde; öğrencinin öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yaparken metindeki şahıs/varlık kadrosu, mekân, zaman ve olay örgüsünü belirlemesi sağlanır. Sonrasında öğrencinin belirlenen unsurların birbiriyle ilişkisini ortaya koyması istenir (KB2.4).

T.D.5.14. Bilgilendirici metinlerde metin yapılarından hareketle önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde; öğrencinin bilgilendirici metinlerde sunulan önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümlemeler yaparken metin yapılarından yola çıkması sağlanır. Bu kapsamda öğrenciye metin yapılarına göre organize
edilerek sunulan önemli düşünce, kavram ve durumları belirlemeye yönelik etkinlikler yaptırılır. Önemli bilgilerin belirlenmesinin ardından bunların birbirleriyle ilişkisinin ortaya konması sağlanır (KB2.4).

5. sınıf seviyesinde özellikle sıralı/kronolojik metin yapısına sahip metinler üzerinde çalışmalar yapılır.

T.D.5.15. Bilgilendirici metinde anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde öğrencinin bilgilendirici metinlerdeki anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümleme yapması beklenir. Bu kapsamda öğrencinin metnin içeriğini en iyi yansıtan/temsil eden kelimeleri belirlemesini sağlayacak etkinlikler yaptırılır. Sonrasında öğrencinin belirlediği anahtar kelimelerin metnin içeriğiyle ilişkisini ortaya koyması sağlanır (KB2.4, KB2.5).

T.D.5.16. Metnin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metinlerin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapılırken metnin türü dikkate alınır. Öğrencinin bilgilendirici metinlerde giriş, gelişme, sonuç; öyküleyici metinlerde serim, düğüm, çözüm bölümlerini belirlemesini sağlayacak çalışmalar yapılır. Çalışmalar bu bölümlerin birbirleriyle bağlantısının ortaya konmasıyla sonlandırılır (KB2.4).

Metnin bölümlerinin birbirleriyle bağlantısı belirlenirken bölümler arasındaki geçişlerin uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığı ve bölümler arasında düşünce ve olay akışı bakımından tutarlılık olup olmadığı üzerinde durulur.

T.D.5.17. Bilgilendirici metinde düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Bilgilendirici metinleri inceleme sürecinde öğrencinin metinlerde kullanılan düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümleme yapması gerekir. Bu kapsamda kaynağın/konuşanın başvurduğu düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeyi sağlayacak etkinlikler yaptırılır. Sonrasında öğrencinin belirlenen düşünceyi geliştirme yollarının birbirleriyle ve metinle ilişkisini ortaya koyması sağlanır (KB2.4, SDB2.1).

5. sınıf seviyesinde düşünceyi geliştirme yollarından tanımlama, karşılaştırma, benzetme ve örneklendirmeyi belirlemeye yönelik çalışmalar yapılır.

T.D.5.18. Dinlediğindeki/izlediğindeki söz sanatlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde öğrencinin söz sanatlarını belirlemesine yönelik çözümleme yapması gerekir. Bu kapsamda öğrencinin ilk olarak metinde yer alan söz sanatlarını tespit etmesi sağlanır. Devamında belirlenen söz sanatlarının metnin anlatımıyla olan ilişkisi ortaya konur (KB2.4, SDB2.1).

5. sınıf seviyesinde söz sanatlarından kişileştirme, konuşturma ve benzetmeyi belirlemeye yönelik çalışmalar yapılır.

T.D.5.19. Dinlediğinden/izlediğinden hareketle söz varlığını geliştirmeye yönelik çözümleme yapabilme
Metnin anahtar söz varlığından ve temanın anahtar kavramlarından kelimeler belirlenerek söz varlığını geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Bu kapsamda belirlenen kelimelerin sırasıyla önce metnin bağlamındaki anlamları, ardından sözlük, ansiklopedi veya erişilebilir diğer kaynaklardaki anlamları üzerinde durulur (KB2.4, KB2.6).

Bir sonraki adımda kelimenin kavram alanına (eş, yakın ve zıt anlamlı kelimeler, eş sesli kelimeler, çağrıştırdığı kelimeler, atasözü, deyim, kalıp sözler, ikileme, pekiştirme vb.) giren kelimeler üzerinde çalışılır (KB2.5, KB2.6).

Son olarak var ise kelimenin görsel karşılığı (resim, işaret, emoji vb.) belirlenir.

T.D.5.20. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme
Yazı, ses ve görseller gibi ögelerin bir arada kullanıldığı ortamlar, çoklu ortamlardır. Yazıyla birlikte kullanılan ses ve/veya görsel bazen yazının ilettiği anlamı desteklerken bazen yazı olmadan anlam iletir. Bazı durumlarda ise ses ve/veya görsellerin ilettiği mesaj, yazınınkiyle aynıdır (eş anlam oluşturma). Öğrenci söz konusu ögelerin görevlerini ayırt eder, ilişkilerini belirler ve bunların kendi aralarındaki etkileşimlerinden yararlanarak anlam oluşturur (KB2.4, OB2.4, OB4).

T.D.5.21. Dinlediğini/izlediğini özetleyebilme
Dinlediğinde/izlediğinde sunulan bilgiler çözümlenir. Çözümleme aşamasından sonra tespit edilen bilgiler önemli ve önemsiz olarak sınıflandırılır. Öğrenci önemli bilgileri kronolojik akışa/düşünce akışına uygun olarak kendi cümleleriyle ifade edip özetleme sürecini sonlandırır (KB2.3, SDB2.1. SB2).

T.D.5.22. Dinlediğini/izlediğini değerlendirebilme
Okunan metnin içeriği, dili, organizasyonu ve kaynağı/konuşanı/yazarı ile ilgili bir özellik belirlenir. Ön bilgiler işe koşularak belirlenen özelliği değerlendirmede kullanılacak bir norm belirlenir. Belirlenen özellik normla karşılaştırılır. Karşılaştırma sonucu ortaya konarak bir yargıya ulaşılır (KB2.17, SDB3.3).

5. sınıf seviyesinde dinlediğinin/izlediğinin içeriğini (olaylar, kahramanlar, kahramanların davranışları ve karakter özellikleri, ileri sürülen görüşler, ana düşünce ve yardımcı düşünceler, seçilen örnekler) değerlendirir.

T.D.5.23. Dinlediğini/izlediğini eleştirebilme
Dinlenilenin/izlenilenin içeriğinin bir özelliği belirlenir. Bu özelliğe ilişkin ön bilgiler kullanılarak bir norm bulunur ve ikisi arasında karşılaştırma yapılarak belirlenen özellik sorgulanır. Sorgulama sonucunda bir yargıya varılarak dinlediğinin/izlediğinin eleştirilen özelliğine yönelik gerek duyulursa alternatifler önerilir. Süreç sonucunda öğrenciler olumlu yargıları veya önerdikleri alternatifler için gerekçelerini ortaya koyar (KB3.3, SDB3.3).

5. sınıf seviyesinde dinlediğinin/izlediğinin başlığını, içeriğini (olaylar, kahramanlar, kahramanların davranışları ve karakter özellikleri, ileri sürülen görüşler, ana düşünce ve yardımcı düşünceler, seçilen örnekler vb.) ön ilgilerini de kullanarak eleştirel açıdan ele alır ve eleştirinin odağındaki noktaya gerektiğinde alternatif önerir.

T.D.5.24. Dinlediğindeki/izlediğindeki probleme çözüm üretebilme
Dinlediğinde/izlediğinde yer alan bir olay ya da durum, problem biçiminde tanımlanır. Söz konusu olay ya da durumun problemli yönü öğrencinin kendi bakış açısıyla özetlenir. Netleştirilen olay ya da durumun sorun olarak algılanan yönlerine ilişkin akıl yürütülerek alternatif çözümler üretilir ve bunlar arasından en uygun çözüm belirlenir. Üretilen çözüme ilişkin yansıtma ve değerlendirme yapılır (KB3.2, SDB3.2, SDB3.3).

5 ve 6. sınıf seviyelerinde dinlediğinde/izlediğinde çözümüyle birlikte verilen bir problemi kendi bakış açısıyla yeniden yapılandırır (olay ya da durumu netleştirmesi, sorun olarak algılanan yönlerini ve olası sebeplerini detaylıca ortaya koyması) ve probleme çözüm üretir.

T.D.5.25. Dinleme/izleme sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendine uyarlayabilme
Yazı, ses ve görseller gibi ögelerin bir arada kullanıldığı ortamlar, çoklu ortamlardır. Yazıyla kullanılan ses ve/veya görsel bazen yazının ilettiği anlamı desteklerken bazen yazı olmadan anlam iletir. Bazı durumlarda ise ses ve/veya görsellerin ilettiği mesaj, yazınınkiyle aynıdır (eş anlam oluşturma). Öğrenci söz konusu ögelerin görevlerini ayırt eder, ilişkilerini belirler ve bunların kendi aralarındaki etkileşimlerinden yararlanarak anlam oluşturur (KB2.4, OB2.4, OB4).

T.O.5.1. Okumada materyal seçimini yönetebilme
Öğrencinin okuma öncesinde ilgi ve ihtiyaçlarını, okuma faaliyetinin amacını, materyalin özelliklerini, okumaya ayrılan süre ve bilgiye erişim olanaklarını analiz etmesi sağlanır (KB2.13, SDB1.1).

Analiz sonuçlarından hareketle okunacak
metin veya okuma sırasında kullanılabilecek ek materyaller (sözlük, genel ağ, çalışma kâğıdı, grafik organize edici vb.) seçilerek hazırlık yapılır. Gerektiğinde seçimler üzerinde üst bilişsel izlemeye (metni anlayıp anlamama veya amacına ulaşıp ulaşmama durumu) bağlı düzenlemeler yapılır (KB3.1, SDB1.2.SB4).

T.O.5.2. / T.O.6.2. Sesli ve sessiz okurken akıcı okuma unsurlarını yönetebilme
Akıcı okuyan bir öğrencinin kelimeleri doğru seslendirmesi ve okuma hızının normal konuşma hızına yakın olması beklenir. Ayrıca akıcı okuyan öğrenciden metnin tür özelliklerini de dikkate alarak işitilebilir bir ses tonuyla, anlamı yansıtacak şekilde, doğru vurgu ve tonlamalarla okuması gerekir. Öğrenci okuma hızı ve prozodik unsurları okuduğu metin türüne, sesli ve sessiz okumaya göre düzenleyebilmelidir. Öğretmenlerin özellikle sesli okumalarda bunu kontrol etmesi beklenir.
Öğrencilerin akıcı okuma düzeyi 5 ve 6. sınıflarda sene başında yapılacak tanılama ölçümleri ile değerlendirilmeli, devam eden süreçte izleme amaçlı değerlendirmeler ile akıcı okuma gelişimi yıl boyunca takip edilmelidir. Tanılama sonrasında akıcı okuma problemleri olan öğrencilerin gelişimine yönelik adımlar atılarak bu öğrenciler özel olarak takip edilmelidir.
Özellikle yöntem seçimleri bu öğrenciler dikkate alınarak yapılmalıdır.

T.O.5.3. Okumada strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilme
Öğrencinin okuma öncesinde ilgi ve ihtiyaçlarını, okuma faaliyetinin amacını, materyalin özelliklerini, okumaya ayrılan süre ve bilgiye erişim olanaklarını analiz etmesi sağlanır. Öğrenci analiz sonuçlarından hareketle okuma sürecinde kullanacağı strateji ve yöntemi seçer. Gerektiğinde seçimleri üzerinde üst bilişsel izlemeye (metni anlayıp anlamama veya amacına ulaşıp ulaşmama durumu) bağlı düzenlemeler yapar.
Öğrencinin seçim yapabilmesi için öncelikle strateji ve yöntemleri bağımsız olarak uygulayabilecek düzeye erişmesi gerekir.
Bu nedenle strateji ve yöntemlerin öğretimi, Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile yapılır (SDB2.2, KB2.6, KB2.13, KB2.15, KB3.1, SDB1.1, SDB3.2).

Öğretimi yapılan tüm stratejilerin sonraki uygun okumalarda kullanımı sağlanır.

5. sınıfta ön bilgileri harekete geçirme ve kullanma, metin yapılarının analizi ve bilgileri organize etme (öyküleyici metin yapısı, sıralı/kronolojik metin yapısı), tahmin etme, görselleştirme, çıkarım yapma, özetleme ve üst bilişsel izleme stratejilerinin
öğretimi yapılır.

T.O.5.4. Okuyacağı metnin içeriğine yönelik tahminde bulunabilme
Öğrencinin okuyacağı metnin içeriğine yönelik tahminde bulunması üç aşamada sağlanır. Birinci aşamada öğrencinin metnin başlığından, görsellerinden veya okunan kısmından hareketle içeriğe ilişkin ipuçlarını belirlemesi istenir (KB2.4).

İkinci aşamada, belirledikleri ipuçlarıyla ön bilgileri arasında ilişki kurarak metnin tamamı veya okunacak kısmıyla alakalı mantıklı tahminlerde bulunması sağlanır. Tahminlerin gerekçelerine özellikle dikkat edilir. Bu çalışma, ilerleyen bölümlerde tahminlerin doğrulanmasıyla son bulur (KB2.11, KB2.13).

T.O.5.5. Metinde geçen anlamını bilmediği söz varlığı unsurlarının anlamını tahmin edebilme
Okuma sırasında öğrencinin anlamını bilmediği söz varlığı unsuruyla karşılaşması durumunda metnin bağlamından söz varlığı unsurunun anlamıyla ilgili ipuçlarını belirlemesi istenir (KB2.4).

Bu süreçte gerekmesi durumunda söz varlığı
unsurunun geçtiği cümlenin öncesinin ve sonrasının tekrar okunması önerilerek öğrenciye rehberlik edilir. Ardından belirlediği ipuçlarıyla ön bilgileri arasında bağ kurarak söz varlığı unsurunun anlamına yönelik mantıklı tahminlerde bulunması sağlanır. Bu çalışma, söz varlığı unsurunun anlamına ilişkin tahminin kaynaklardan (sözlük, başvuru kitapları), ebeveyn veya öğretmenden yardım alınarak doğrulanmasıyla tamamlanır (KB2.11, KB2.13).

T.O.5.6. Metnin yüzey anlamını belirleyebilme
Öğrencinin metinden ve varsa ona eşlik eden görsellerden hareketle bağlama/konuya dair ipuçlarını bulması ve belirlediği ipuçlarıyla ön bilgileri arasında bağ kurarak okuduğu metnin konusunu belirlemesi sağlanır (KB2.4).

Devamında, metinde açık olarak verilen bilgileri (tanımı verilen kavram, düşünce, yönerge, iletilmek istenen mesaj, açıkça ifade edilen ana fikir vb.) belirlemesine yönelik çalışmalar yapılır. Uygun durumlarda (uyarı, yönerge, yönlendirme olan metinlerde) metinle iletilen mesajın gerektirdiği tepkiyi vermesi sağlanır (KB2.4, E3.7).

T.O.5.7. Görselle iletilen anlamı belirleyebilme
Öğrencinin metne eşlik eden veya bağımsız olarak sunulan görsellerdeki unsurları incelemesi ve anlama ulaşmak için ipuçlarını tespit etmesi sağlanır. Belirlenen ipuçları, ön bilgilerle ilişkilendirilir. Bu süreç sonunda görselin konusu kavranarak görselde yer alan açık ve örtük iletiler (varsa metin ile iletilmek istenen mesaj da) belirlenir. Uygun durumlarda (uyarı, yönerge, yönlendirme olan görsellerde) öğrencinin görselle iletilen mesajın gerektirdiği tepkiyi vermesi
sağlanır (KB2.4, SDB2.1, E3.7, OB4).

Tüm sınıf seviyelerinde resim, fotoğraf, tablo, grafik (pasta, sütun, çizgi vb.), grafik simge, harita ve kroki, karikatürden yararlanılır.

T.O.5.8. Metnin derin anlamını belirlemeye yönelik basit çıkarımlar yapabilme
Okunan metinden basit çıkarıma dayalı anlam oluştururken metnin sınırlı bir bölümünden veya o sınırlı bölüme eşlik eden bir görselden kanıt toplanır. Toplanan kanıtlar ile ön bilgiler ilişkilendirilir (KB2.4) ve bir sonuca/yargıya ulaşılır.
Öğrencinin tüm çıkarımları için metinden kanıt ve ön bilgilerinden makul gerekçe sunması gerekir (KB2.10, SDB3.3. SB3).
Metnin yardımcı düşüncelerini belirler. Metnin sınırlı bölümünde geçen bir düşünce veya olaydan hareketle doğrudan verilmeyen nedeni, koşulu, amacı, sonucu, ihtimali, gerçekleşmemiş beklentiyi, terk edilmiş alışkanlığı, tahmin ve gereklilikleri; kahramanın amacını, belirli bir davranışının sebebini, anlık duygu ve düşüncelerini, belirli özelliklerini, belirli bir davranışının veya düşüncesinin arkasındaki niyeti çıkarım yoluyla bulur. Tüm çıkarımlarıyla ilgili topladığı kanıt ve ön bilgilerden hareketle mantıklı gerekçe sunması beklenir.

T.O.5.9.  Metnin derin anlamını belirlemeye yönelik üst düzey çıkarımlar yapabilme
Okunan metinden üst düzey çıkarıma dayalı anlam oluştururken öğrencinin metnin bütününden veya metne eşlik eden görsellerden kanıt toplaması sağlanır. Toplanan kanıtlar ile ön bilgiler ilişkilendirilir (KB2.4) ve bir sonuca/yargıya ulaşılır. Öğrencinin tüm çıkarımları için topladığı kanıt ve ön bilgilerden hareketle mantıklı gerekçe sunması beklenir
(KB2.10, SDB3.3.SB3).
Metnin bütününde verilen bilgilerle ön bilgilerini ilişkilendirerek ana fikri/ana duyguyu belirleme; sonuç/ders çıkarma; kahramanların karakter özelliklerini, amaç ve niyetlerini belirleme gibi çıkarımlar yapar. Tüm çıkarımlarıyla ilgili topladığı
kanıt ve ön bilgilerden hareketle mantıklı gerekçe sunması beklenir.

T.O.5.10. Metin içi karşılaştırma yapabilme
Öğrenci, metinde yer alan karşılaştırılabilir unsurlara ilişkin özellikleri belirler. Bu kapsamda metnin farklı bölümlerinde yer alan duygu, düşünce, görüş, kahraman, dil kullanımı gibi karşılaştırılabilir unsurlara ilişkin özellikler tespit edilir.
Belirlenen unsurların özellikleri; önem, doğruluk, güvenirlik, öncelik sonralık bakımından benzerlik ve farklılıkları listelenerek karşılaştırılır (KB2.7).
Metnin içeriği önem, doğruluk, güvenirlik, öncelik ve sonralık bakımından karşılaştırılır.

T.O.5.11. Metinler arası karşılaştırma yapabilme
Öğrenci, daha önce okunan bir metin ile okunmakta olan metnin arasındaki karşılaştırılabilir unsurları ve bu unsurların karşılaştırılacak özelliklerini belirler. Belirlenen unsurlara ait özelliklerin benzerlik ve farklılıklarını listeleyerek karşılaştırır
(KB2.7).
5. sınıf seviyesinde iki metnin içeriği (olaylar, kahramanlar, kahramanların davranışları ve karakter özellikleri, ileri sürülen görüşler, ana düşünce ve yardımcı düşünceler, seçilen örnekler vb.) karşılaştırılır.

T.O.5.12. Metindeki unsurları sınıflandırabilme
Metin inceleme çalışması kapsamında metnin unsurları (metinde geçen kavram, nesne, varlık, bilgi, olay veya durumlar) çeşitli özellikleri (tür, nitelik, gerçek-hayal ürünü olma durumu, öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık vb.) bakımından sınıflandırılabilir. Bu süreçte ilk olarak öğrencinin sınıflandırmada kullanacağı ölçütleri belirlemesi sağlanır. Ardından metnin unsurlarını, belirlenen ölçütlerden hareketle ayrıştırıp tasnif etmesi ve ortaya çıkan grupları adlandırmaları/ etiketlemeleri istenir. Son olarak ortaya çıkan sınıflama sonuçlarını liste, tablo, grafik veya şekillerden uygun olanıyla
sunmasına yönelik etkinlikler yaptırılır (KB2.5).
5 ve 6. sınıf seviyelerinde metinde geçen kavram, nesne, varlık, bilgi, olay, durum vb.ni bir ölçüt (tür, gerçek-hayal ürünü olma durumu, öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık veya belirlenen başka bir nitelik) bakımından sınıflandırılır ve uygun biçimde (paragraf, liste, tablo, grafik, şekil vb.) sunulur.

T.O.5.13. Metni yorumlayabilme
Öğrencinin metnin içeriğinde yer alan olay, durum, konu vb.ni incelemesi sağlanır. Bu aşamada öğrencinin metnin hem yüzey anlamına hem de var ise derin anlamına hâkim olması gerekmektedir. Ardından öğrencinin gözünden olayı, durumu veya konuyu kimin yorumlayacağına karar vermesi sağlanır. Bu aşamada öğrenci kendi bakış açısıyla yorum yapabileceği gibi yazarın veya yazar dışında bir başkasının bakış açısını da benimseyebilir (SDB2.3).

Son aşamada öğrencinin belirlediği bakış açısıyla ele alınan olay, durum ya da konuyu açıklaması/detaylandırması sağlanır (KB2.10,
KB2.14, SDB3.3.SB5).
Belirli bir bakış açısıyla (yazarın bakış açısı, kendi öznel-nesnel bakış açısı veya ikisi dışında belirli bir bakış açısı) metinde ne anlatılmak istendiğine veya ne anlaşılması gerektiğine açıklık getirmeleri, detaylandırmaları, genellemeler yapmaları, derin anlamdan bir sonuca ulaşmaları sağlanır. Yorum yapılırken “Tüm bunlardan ben … yapmam gerektiğini anlıyorum.”, “Yazar bunları söyleyerek aslında … yapmamızı istiyor.”, “Bu durumda … sadece … değil, aynı zamanda …-(y)I da kapsayan
daha büyük bir yapı.” vb. ifadelerin kullanılması beklenir. Okurun metindeki bilgilerle ön bilgileri arasında bağ kurması gerekmektedir.

T.O.5.14. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde; öğrencinin öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yaparken metindeki şahıs/varlık kadrosu, mekân, zaman ve olay örgüsünü belirlemesi sağlanır. Sonrasında öğrencinin belirlenen unsurların birbiriyle ilişkisini ortaya koyması istenir (KB2.4).

T.O.5.15. Bilgilendirici metinlerde metin yapılarından hareketle önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Öğrencinin bilgilendirici metinlerde sunulan önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümlemeler yaparken metin yapılarından yola çıkması sağlanır. Bu kapsamda öğrenciye metin yapılarına göre organize edilerek sunulan önemli düşünce, kavram ve durumları belirlemeye yönelik etkinlikler yaptırılır. Önemli bilgilerin belirlenmesinin ardından bunların
birbiriyle ilişkisinin ortaya konması sağlanır (KB2.4).
5. sınıf seviyesinde özellikle sıralı/kronolojik metin yapısına sahip metinler üzerinde çalışmalar yapılır.

T.O.5.16. Metinde anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde öğrencinin bilgilendirici metinlerdeki anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümleme yapması beklenir. Bu kapsamda öğrencinin metnin içeriğini en iyi yansıtan/temsil eden kelimeleri belirlemesini sağlayacak çalışmalar yaptırılır. Sonrasında öğrencinin belirlediği anahtar kelimelerin metnin içeriğiyle ilişkisini ortaya
koyması sağlanır (KB2.4).

T.O.5.17. Metnin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metinlerin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapılırken metnin türü dikkate alınır. Öğrencinin bilgilendirici metinlerde giriş, gelişme, sonuç; öyküleyici metinlerde serim, düğüm, çözüm bölümlerini belirlemesini sağlayacak çalışmalar yapılır (KB2.4). Çalışmalar bu bölümlerin birbirleriyle bağlantısının ortaya konmasıyla sonlandırılır (KB2.5).
Metnin bölümlerinin birbirleriyle bağlantısı belirlenirken bölümler arasındaki geçişlerin uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığı ve bölümler arasında düşünce ve olay akışı bakımından tutarlılık olup olmadığı üzerinde durulur.

T.O.5.18. Şiirin biçim özelliklerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Şiir incelenirken öğrencinin şiirin dış yapı özelliklerine ve ahenk unsurlarına odaklanması istenir. Öğrencinin sınıf seviyesine bağlı olarak mısra, bent ve dörtlük gibi şiirin düzyazıdan ayrılan yönlerini ve ahenk unsurlarını belirlemesi sağlanır. Devamında belirlenen dış yapı özelliklerinin veya ahenk unsurlarının birbirleriyle ve şiirin bütünüyle ilişkisini ortaya koymaya yönelik çalışmalara yer verilir (KB2.4).
5. sınıf seviyesinde mısra, dörtlük gibi şiire ait dış yapı özellikleri üzerinden şiirin düzyazıdan ayrılan yönleri üzerinde durulur.

T.O.5.19. Bilgilendirici metinde düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde öğrencinin metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümlemeler yapması beklenir. Bu kapsamda öğrencinin yazarın başvurduğu düşünceyi geliştirme yollarını belirlemesini sağlayacak çalışmalar yaptırılır. Sonrasında öğrencinin belirlenen düşünceyi geliştirme yollarının birbirleriyle ve metinle ilişkisini ortaya koyması sağlanır (KB2.4).
5. sınıf seviyesinde düşünceyi geliştirme yollarından tanımlama, karşılaştırma, benzetme ve örneklendirmeyi belirlemeye yönelik çalışmalar yapılır.

T.O.5.20. Metindeki söz sanatlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
Metin inceleme sürecinde öğrencinin söz sanatlarını belirlemesine yönelik çözümleme yapması gerekir. Bu kapsamda öğrencinin ilk olarak metinde yer alan söz sanatlarını tespit etmesi sağlanır. Devamında belirlenen söz sanatlarının metnin anlatımıyla olan ilişkisi ortaya konur (KB2.4).
5. sınıf seviyesinde söz sanatlarından kişileştirme, konuşturma ve benzetmeyi belirlemeye yönelik çalışmalar yapılır.

T.O.5.21. Metinden hareketle söz varlığını geliştirmeye yönelik çözümleme yapabilme
Metnin anahtar söz varlığından ve temanın anahtar kavramlarından kelimeler belirlenerek söz varlığını geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Bu kapsamda belirlenen kelimelerin sırasıyla önce metnin bağlamındaki anlamları (KB2.4), ardından sözlük, ansiklopedi veya erişilebilir diğer kaynaklardaki anlamları üzerinde durulur (KB2.6).

Bir sonraki adımda kelimenin kavram alanına (eş, yakın ve zıt anlamlı kelimeler, eş sesli kelimeler, çağrıştırdığı kelimeler, atasözü, deyim, kalıp sözler, ikileme, pekiştirme vb.) giren kelimeler üzerinde çalışılır (KB2.5, KB2.6).

Son olarak var ise kelimenin görsel karşılığı (resim, işaret, emoji vb.) belirlenir (KB2.6, OB2).

T.O.5.22. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme
Yazı, ses ve görseller gibi ögelerin bir arada kullanıldığı ortamlar, çoklu ortamlardır. Yazıyla birlikte kullanılan ses ve/ veya görsel bazen yazının ilettiği anlamı desteklerken bazen yazı olmadan anlam iletir. Bazı durumlarda ise ses ve/ veya görsellerin ilettiği mesaj, yazınınkiyle aynıdır (eş anlam oluşturma). Öğrenci söz konusu ögelerin görevlerini ayırt eder, ilişkilerini belirler ve bunların kendi aralarındaki etkileşimlerinden yararlanarak anlam oluşturur (KB2.4, OB2.4,
OB4).

T.O.5.23. Okuduğunu özetleyebilme
Metinde sunulan bilgiler çözümlenir (KB2.4). Çözümleme aşamasından sonra tespit edilen bilgiler önemli ve önemsiz olarak sınıflandırılır (KB2.5). Öğrenci önemli bilgileri kronolojik akışa/düşünce akışına uygun olarak kendi cümleleriyle ifade edip özetleme sürecini sonlandırır (KB2.3).

Öğrenciye önemli ve önemsiz bilgileri nasıl ayırt edeceği konusunda destek verilir.

T.O.5.24. Okuduğunu değerlendirebilme
Okunan metnin içeriği, dili, organizasyonu ve yazarı ile ilgili bir özellik belirlenir. Ön bilgiler işe koşularak belirlenen özelliği değerlendirmede kullanılacak bir norm belirlenir. Belirlenen özellik normla karşılaştırılır. Karşılaştırma sonucu ortaya konarak bir yargıya ulaşılır (KB2.17, SDB3.3.SB3).
5. sınıf seviyesinde okuduğunun içeriğini (olaylar, kahramanlar, kahramanların davranışları ve karakter özellikleri, ileri sürülen görüşler, ana düşünce ve yardımcı düşünceler, seçilen örnekler) değerlendirir.

T.O.5.25.  Metni eleştirebilme
Okunan metnin içeriği, dili, organizasyonu ve yazarı ile ilgili bir özellik belirlenir. Bu özelliğe ilişkin ön bilgiler kullanılarak bir norm bulunur ve ikisi arasında karşılaştırma yapılarak belirlenen özellik sorgulanır. Sorgulama sonucunda bir olumlu veya olumsuz bir yargıya varılır. Eleştirilen özelliğe yönelik gerek duyulursa alternatifler önerilir. Süreç sonucunda
öğrenciler olumlu yargıları veya önerdikleri alternatifler için gerekçelerini ortaya koyar (OB2, OB4, KB3.3, SDB3.3.SB3).
5. sınıf seviyesinde metnin başlığını, içeriğini (olaylar, kahramanlar, kahramanların davranışları ve karakter özellikleri, ileri sürülen görüşler, ana düşünce ve yardımcı düşünceler, seçilen örnekler vb.) ön bilgilerini de kullanarak eleştirel açıdan ele alır ve eleştirinin odağındaki noktaya gerektiğinde alternatif önerir.

T.O.5.26. Metindeki probleme çözüm üretebilme
Metinde yer alan bir olay ya da durum, problem biçiminde tanımlanır. Söz konusu olay ya da durumun problemli yönü öğrencinin kendi bakış açısıyla özetlenip netleştirilir. Olay ya da durumun sorun olarak algılanan yönlerine ilişkin akıl yürütülerek alternatif çözümler üretilir ve bunlar arasından en uygun çözüm belirlenir. Üretilen çözüme ilişkin yansıtma ve değerlendirme yapılır (KB3.2, SDB3.2.SB1, SDB3.3.SB1).

5 ve 6. sınıf seviyelerinde okuduklarında çözümüyle birlikte verilen bir problemi kendi bakış açısıyla yeniden yapılandırır (olay ya da durumu netleştirmesi, sorun olarak algılanan yönlerini ve olası sebeplerini detaylıca ortaya koyması) ve probleme çözüm üretir.

T.O.5.27. Okuma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Öğrenci, okuma sürecinin güçlü ve gelişmeye açık yönlerini gerekçelendirerek kendini değerlendirir (SDB1.3.SB1).
Deneyimlenen süreçteki güçlü yönlerini sonraki okuma çalışmalarına yansıtır. Gelişmeye açık yönlerini ise destekleyecek tedbirler alır. Böylece etkili okur kimliğinin gelişimine yön verir (KB2.15, SDB1.3).

T.K.5.1. Konuşma sürecini yönetebilme
Konuşma sürecini yönetebilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Bu öğrenme çıktısında öğrenciden konuşmayı başlatma, sürdürme ve sonlandırmaya yönelik uygun selam, hitap ve sonlandırma ifadelerini kullanması beklenir (SDB2.1, OB1).

Öğrenci; sorgulanan olay, konu, durum, problem
vb. ile ilgili anlaşılmayan noktaları açığa kavuşturmak için (KB2.8, E3.4) herhangi bir yönlendirmenin etkisinde kalmadan (E1.1, E1.2) sorular sorar (KB2.6, KB2.8, KB3.3, E3.8); kendisine yöneltilen soruları cevaplar ve uygun zamanda söz alır/verir (SDB1.2, E2.3).
Öğrencilerin soracakları soruların amaçları;
5 ve 6. sınıfta sorgulanan olay, konu, durum, problem vb. ile ilgili anlaşılmayan noktaları açığa kavuşturmak.

T.K.5.2. Konuşma yöntem ve tekniklerine yönelik seçimlerini yönetebilme
Öğrencinin konuşma öncesinde ilgi ve ihtiyaçlarını, konuşma şeklini, konuşmanın amacını ve süresini analiz etmesi sağlanır. Öğrenci analiz sonuçlarından hareketle konuşma sürecinde kullanacağı yöntem ve tekniği seçer. Gerektiğinde seçimleri üzerinde üst bilişsel izlemeye (amacına ulaşıp ulaşmama durumu) bağlı düzenlemeler yapar.
Konuşma yöntem ve tekniklerine yönelik seçimlerini yönetebilme hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde kullanılması gereken bir beceridir. Bu yöntem ve tekniklerin önemli bir bölümü (serbest, güdümlü, katılımlı, tartışarak, empati kurarak, yaratıcı, kelime ve kavram havuzundan seçerek, eleştirel, ikna edici konuşma; hafızada tutma tekniği)
öğretmen tarafından seçilip uygulanır. Bununla birlikte öğrencinin yöntem veya tekniklerden bazılarını kendisinin seçmesi de mümkündür.
Konuşma sürecinde kullanılan yöntem ve tekniklerin bir kısmının (empati kurarak, yaratıcı, eleştirel, ikna edici) etkili bir şekilde kullanabilmesi için Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile öğretime ihtiyaç duyulabilir. Öğretmen gerek görmesi
hâlinde buna yönelik öğretim yapar (KB2.2, KB2.6, KB2.13, SDB1.1, SDB3.2, E1.5, E3.1, E3.7, OB1).
Tüm sınıf düzeylerinde kullanılabilecek yöntem ve teknikler: katılımlı konuşma, empati kurma, güdümlü konuşma, kelime ve kavram havuzundan seçerek konuşma, serbest konuşma, yaratıcı konuşma, hafızada tutma.

T.K.5.3. Konuşmasında amaç ve içeriğe yönelik seçimlerini yönetebilme
Konuşma amacını belirleme, konuşma türünü belirleme işlemiyle ilişkili olması bakımından ilk aşamada karar verilmesi gereken unsurlardandır. Amaç ve konu belirlemede öğrenciye serbestlik tanınmalı, kendi dünyasından hareketle konu belirlemesi için imkân sağlanmalıdır. Öğrenci, amaç ve içeriğe yönelik seçim yaparken sözlü üretim işlevini ön planda tutmalıdır. Bu doğrultuda öğrencinin amacına uygun olarak izlenen bir filmi/tiyatroyu, bir gününü ya da bir olayı anlatması; anlık duygu durumlarını yansıtması ve eğlendirme amaçlı (fıkra, anı, anekdot, mizahi konuşmalar vb.) konuşmalar yapması sağlanmalıdır . 7. sınıf seviyesinden itibaren ikna etme amaçlı konuşmalara yer verilmelidir (KB3.1, SDB1.1, E3.3).

T.K.5.4. Konuşmasında ön bilgilerinden yararlanabilme
Öğrencinin hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde içerik oluştururken ön bilgilerinden yararlanması, konuşmanın niteliği bakımından önemlidir. Ön bilgileri harekete geçirme ve kullanma; dinleme/izleme, okuma ve yazma becerilerinde olduğu gibi konuşmada da içeriği yapılandırmayı kolaylaştıracak ve temellendirecektir. Bu bakımdan
öğrencinin içerik oluştururken konuşmanın içeriğiyle ilgili ön bilgilerini (gözlem, anı, deneyim, güncel olay, haber vb.) hatırlamasına yönelik etkinlikler yapılmalıdır. Bu süreçte hatırlanan bilgilerden konuşma konusuyla en iyi örtüşenler kullanılmak üzere seçilir. Son aşamada ön bilgiler, içerikle ilişkilendirilerek konuşmaya yansıtılır (KB2.15, KB2.20, OB1).
Öğrencinin ön bilgilerini harekete geçirmek amacıyla bireysel çalışmalara ek olarak beyin fırtınası, soru-cevap gibi teknikler çerçevesinde grup çalışmaları kullanılabilir ve ön bilgilerin paylaşılması sağlanabilir (SDB2.1, SDB2.2).

T.K.5.5. Konuşmasında uygun tepki verebilme
Konuşmasında uygun tepki verebilme becerisi sözlü etkileşimde işe koşulacak becerilerdendir. Bu becerinin geliştirilme sürecinde öğrenciden öncelikle tepki vereceği iletinin içerik ve yapısını çözümlemesi beklenir (KB2.4).

İletiyi çözümledikten sonra vereceği dönütü planlaması (nasıl tepki vereceğini, hangi bilgi ve gerekçeleri kullanacağı vb.) sağlanır (KB3.1).

Öğrenciden kişisel yorum ve değerlendirmesini yansıtan tepki ya da tepkilerini nezaket kuralları
çerçevesinde, anlaşılır bir dille ifade etmesi beklenir (SDB1.3.SB2).

Tepki verme sürecinde öğrenciden; konuşma
kurallarına uyma, tepki vermek için uygun zamanı bekleme, yaptıklarını karşılaştırma, sınıflandırma ve tahminleriyle tepkilerini biçimlendirmesi beklenir (KB2.15, SDB2.1).

T.K.5.6.  Konuşmasında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme
Konuşmasında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme becerisi sözlü etkileşimde kullanılabilecek becerilerden biridir. Bu becerinin geliştirilmesinde hem dijital hem de basılı/matbu ortam ve araçlar kullanılabilir. Konuşmada çoklu ortam ögeleri kullanılarak konuşma çalışmaları yaptırılabileceği gibi konuşma planı dâhilinde öğrencinin bunları
seçerek konuşmaya aktarması da sağlanabilir (KB2.20, SDB2.1, OB2.7, OB4, E1.1, E3.2).

Çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturma sürecinde öncelikle kullanılacak çoklu ortam ögelerinin belirlenmesi ve belirlenen çoklu ortam ögelerinin
işlevlerine (eş anlam oluşturma, anlamı destekleme veya tek başına anlam oluşturma) karar verilmesi gerekir (KB3.1, E3.7, E3.11).

Devamında seçilen ögelerin belirlenen işlevi yerine getirecek şekilde konuşmaya yansıtılması sağlanır.
Süreçte kullanılabilecek çoklu ortam ögeleri: fotoğraf, resim, tablo, grafik, harita, sanal gezi uygulamaları, ses kaydı, müzik, video, dijital pano, çevrim içi toplantı araçları vb. şeklinde sıralanabilir.

T.K.5.7. Yaratıcı konuşma yapabilme
Yaratıcı konuşma yapabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Dili yaratıcı biçimde kullanabilme becerisine yönelik bu öğrenme çıktısı için çalışmalar yapılırken öğrenciden konuşmasında
farklı tema, karakter ve olay örgülerini çeşitli açılardan ele alması; deneyimlerini ve gözlemlerini hayal
gücüyle birleştirerek konuşmasını zenginleştirmesi beklenir (KB2.20). Bu zenginlik, zaman içinde geleneksel anlatı
yapılarından farklı söylem türlerine doğru ilerlemelidir. Böylece öğrencinin özgün çözüm, karakter ve diyaloglar üretmesi
sağlanır (SDB2.1, E3.3, E3.11).

T.K.5.8. / T.K.6.8. / T.K.7.8. / T.K.8.8. Hazırlıksız konuşma yapabilme
Hazırlıksız konuşma yapabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulacak becerilerdendir.
Hazırlıksız konuşma becerisinin geliştirilmesine hizmet eden bu beceride, bir çıkış noktasından (cümle, görsel, rol
kartı, örnek olay, şarkı, nesne vb.) ve ön yaşantılardan hareketle öğrencilerin bireysel veya grupla ön hazırlıklı (kısa
süreli zihinsel hazırlık dâhilinde) zihinsel planlama yaparak hazırlıksız konuşma yapmaları beklenir (KB2.13, SDB2.2,
E2.5, OB4). Bireysel veya grupla uygulama şekli ve hazırlığa ayrılacak süre sınıf düzeylerine göre belirlenir. Öğrenciler
doğaçlamayı, duygu ve düşüncelerini yansıtarak odaklanılan konuya uygun bir şekilde sonlandırırlar (KB2.14, E3.3,
E3.11, SDB1.1, SDB2.1).
5. sınıf seviyesinde grupla doğaçlama çalışmaları yapar.

T.K.5.9. / T.K.6.9. / T.K.7.9. / T.K.8.9. Konuşmasında sesini uygun şekilde kullanabilme
Konuşmasında sesini uygun şekilde kullanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Konuşmasında sesini uygun biçimde kullanması için öğrenciye diyafram nefesi çalışmaları
yaptırılabilir. Öğrencinin kelimelerin telaffuz özelliklerine uygun sesletim yapması sağlanır. Bununla birlikte işitilebilir
bir ses tonuyla konuşması için teknolojik cihaz ve uygulamalardan yararlanılabileceği gibi (OB2.7) dramatizasyon
çalışmaları da yapılabilir (E3.3). Bu çalışmalar; bireysel, ikili veya grup çalışmaları şeklinde düzenlenebilir (SDB2.1,
SDB2.2).
T.K.5.10. / T.K.6.10. / T.K.7.10. / T.K.8.10. Sözlü sunum yapabilme
Sözlü sunum yapabilme becerisi, sözlü üretim esnasında işe koşulabilecek becerilerdendir. Bu becerinin geliştirilmesi
sürecinde öğrencinin sunum öncesinde konuşma planı hazırlaması ve bu plan doğrultusunda prova yapması sağlanır.
Konuşma sırasında ise hedef kitleye uygun ses, beden dili ve görsellerle desteklenen bir sunum gerçekleştirmesi
ve dinleyicilerin/izleyicilerin olası sorularını cevaplaması beklenir. Sunum sonrasında da sunumunu amaç, içerik ve
dil-anlatım açısından değerlendirmesi beklenir (KB2.13, KB2.15, KB2.20, SDB1.2, SDB2.1, E3.1, E3.2, E1.5). 5. sınıf
düzeyinde sözlü sunum yapabilme becerisini kazandırmada Kademeli Sorumluluk Devri Modeli işe koşulur. Öğrencinin
hazırlıklı konuşmayla ilgili model uygulamayı (öğretmen) gözlemlemesi sağlanır. Sonraki adımda büyük ve küçük
gruplarla hedef kitleye uygun; ses, beden dili ve (gerektiğinde) görsellerle desteklenen bir konuşma yapması beklenir.
Bu süreçte dinleyiciden/izleyiciden gelen sorular cevaplanır. Söz konusu çalışmaların sonucunda konuşmasını amaç,
içerik ve dil-anlatım açısından değerlendirmesi sağlanır (KB2.15, SDB1.2, E1.4, OB1).
T.K.5.11. / T.K.6.11. / T.K.7.11. / T.K.8.11. Konuşmasında tahminlerinden yararlanabilme
Konuşmasında tahminlerinden yararlanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Etkileşimli konuşmalarda bu beceri geliştirilirken öğrencinin gelen iletilerde dilin kullanım biçimini
(kullanılan kelime ve cümleler, bunların bağlamla uygunluğu, vurgu ve tonlama vb.) ve beden dili unsurlarını çözümlemesi
sağlanır. Çözümlemeden hareketle iletileri gönderenin duygu durumuna ve konuşmanın devamına ilişkin
tahminde bulunması istenir (KB2.11, SDB2.3.SB1). Öğrencinin tahminleri doğrultusunda konuşmalarına yön vermesi
sağlanır (SDB2.1, E2.4, E3.11, OB4). İleti, söylem veya metinlerde yer alan ses, görüntü, görsel vb.den hareketle tahminlerde
bulunarak hem sözlü üretimine hem de sözlü etkileşimine yansıtabilir (KB2.11). Bununla birlikte sözlü üretim
etkinliklerinde öğrencinin belirlenen olay, konu, durum, problem vb.ne yönelik tahminlerine yer vermesi beklenir.
T.K.5.12. / T.K.6.12. / T.K.7.12. / T.K.8.12. Konuşmasında karşılaştırma yapabilme
Konuşmasında karşılaştırma yapabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Bu süreçte öğrenciden önce kendisine sunulan veya belirlediği verileri (metin, görsel vb. aracılığıyla)
incelemesi ve bu inceleme sonucunda yapacağı konuşmanın amacına, konusuna ve hedef kitlesine göre karşılaştıracağı
unsurların (nesne, kişi, olay, bilgi vb.) özelliklerini belirlemesi beklenir. Sonrasında öğrencinin konuşmasında kullanmak
üzere nesne, kişi, olay ve bilgilerin belirlenen özelliklere göre benzerliklerini ve farklılıklarını listelemesi sağlanır
(KB2.7). Öğrencinin karşılaştırma sonuçlarını (KB2.16.3) konuşmasına yansıtmasıyla süreç tamamlanır (SDB2.1).

T.K.5.13. / T.K.6.13. / T.K.7.13. / T.K.8.13. Konuşmasında sınıflandırma yapabilme
Konuşmasında sınıflandırma yapabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Bu beceri geliştirilirken öğrencinin önce konuşma amacına, konusuna ve hedef kitlesine göre sınıflandırma
yapacağı unsurları (olay, durum, nesne vb.) ve ölçütlerini (gerçek-hayal ürünü olma durumu, öznellik-nesnellik,
öncelik-sonralık vb.) belirlemesi sağlanır. Devamında belirlenen unsurları özelliklerine göre ayrıştırması ve ölçütten
hareketle sınıflandırması (KB2.5) istenir. Son aşamada yapılan sınıflandırmayı gerekli durumlarda grafik, tablo, görsel
vb. ile destekleyerek konuşmasında uygun biçimlerde sunması beklenir (SDB2.1), (E3.7, OB4, OB7).
5 ve 6. sınıf seviyesinde kavramları, nesneleri, varlıkları, bilgileri, olayları, durumları vb. bir ölçüt (tür, gerçek-hayal ürünü
olma durumu, öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık veya belirlenen başka bir nitelik) bakımından sınıflandırır ve uygun biçimlerde
(liste, tablo, grafik, şekil vb.) sunar.

T.K.5.14. / T.K.6.14. / T.K.7.14. / T.K.8.14. Yorumunu sözlü olarak ifade edebilme
Yorumunu sözlü olarak ifade edebilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Yorumlama becerisinin kullanımı esnasında öğrenciden öncelikle yorumlayacağı olay, konu, durum vb.
ni incelemesi istenir. Ardından öğrencinin kimin gözünden olay, konu, durum vb.ni yorumlayacağına karar vermesi
sağlanır. Son aşamada öğrenciden yorum yapacağı olay, konu, durumu vb.ni bağlamdan kopmadan bakış açısına uygun
olarak dönüştürmesi ve uygun bir şekilde ifade etmesi beklenir (KB2.14, SDB2.1, SDB2.3.SB2, E3.5, E3.11, OB1).
T.K.5.15. / T.K.6.15. / T.K.7.15. / T.K.8.15. Sözlü olarak özetleyebilme
Sözlü olarak özetleyebilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Özetleme becerisinde öğrenciden öncelikle metnin olay, konu, durum vb. bağlamında incelenerek çözümlenmesi
(KB2.4) ve ardından çözümlenen bilgilerin (önemli, önemsiz vb.) sınıflandırılması istenir. Son olarak önemli bilgileri
kronolojik akışa ve düşünce akışına uygun olarak sıralaması ve kendi cümleleriyle sözlü olarak ifade etmesi beklenir
(KB2.3). Bu süreçte özetleme stratejilerinden (silme, genelleme, yapılandırma) yararlanılmalıdır (SDB2.1, SDB1.2.SB3,
E3.7, E3.11, OB1).
T.K.5.16. / T.K.6.16. / T.K.7.16. / T.K.8.16. Değerlendirmesini sözlü olarak ifade edebilme
Değerlendirmesini sözlü olarak ifade edebilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Bu becerinin kullanımında ilk olarak öğrencinin mevcut olay, konu, durum vb.nden incelenecek
bir özellik ve bu özelliğin değerlendirilmesinde kullanmak üzere bir norm belirlemesi sağlanır. Ardından odaklanılan
olay, konu, durum vb.nin incelenip belirlenen normla karşılaştırmasına yönelik çalışmalar yapılır (KB2.7). Son aşamada
öğrencinin karşılaştırma sonucunu ortaya koyarak bir yargıya ulaşması ve konuşmalarında bu yargıya yer vermesi
sağlanır (KB2.17, SDB2.1, E3.7, E3.6, E3.11, OB1). Değerlendirmesini sözlü olarak ifade edebilme çalışmalarına, özetleme
ve yorumlamaya yönelik becerilerde yeterli gelişim sağlandıktan sonra başlanması önerilir.
T.K.5.17. / T.K.6.17. / T.K.7.17. / T.K.8.17. Sözlü olarak tartışmaya katılabilme
Sözlü olarak tartışmaya katılabilme becerisi genellikle sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir. Bu becerinin
kullanımında öğrencinin ilk olarak önermelerine yönelik mantıklı temellendirme yapması sağlanır. Devamında
başkalarının bakış açılarını anlamlandırması ve önyargısız bir biçimde varsa tutarsızlıkları, geçersiz görüş ve bilgileri
tespit etmesi istenir. Son aşamada ise önermeleri çürütmesi veya kabul etmesi beklenir (KB2.18, KB3.3, SDB2.3,
E1.5, E3.5, OB2.6).
Sözlü olarak tartışmaya katılabilme çalışmalarına özetleme, yorumlama ve değerlendirmeye yönelik becerilerde yeterli
gelişim sağlandıktan sonra başlanması önerilir. Tartışmalar yüz yüze/çevrim içi ortamlarda yapılabilir.

T.K.5.18. / T.K.6.18. / T.K.7.18. / T.K.8.18. Eleştirisini sözlü olarak ifade edebilme
Eleştirisini sözlü olarak ifade edebilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Eleştirme becerisinde öğrencinin öncelikle odaklanılacak bir olay, konu, durum vb. ile bu olay, konu, duruma
vb.ne ilişkin bir ölçüt belirlemesi sağlanmalıdır. Ölçütler belirlenirken öğrencinin ön bilgilerinden yararlanmasına
dikkat edilmelidir. Öğrenci ölçüt ile belirlediği olay, konu, durum vb.nin özelliğini karşılaştırmalıdır (KB2.7). Sonrasında,
karşılaştırma sonucunu ortaya koyarak bir yargıya ulaşmalıdır. Öğrenciden -gerekli durumlarda- eleştirdiği özelliğe
ilişkin alternatif önermesi, akıl yürütme ile ulaştığı yargıyı veya alternatifi gerekçelendirerek konuşmasında ifade
etmesi beklenir (KB3.3, SDB2.1, E3.5, E3.10). Eleştirilerini sözlü olarak ifade etme çalışmalarına özetleme, yorumlama,
tartışma ve değerlendirmeye yönelik sözlü çalışmalarda yeterli gelişim sağlandıktan sonra başlanması önerilir.
Öğrenci tarafından gerektiğinde olumsuz yargıya yönelik gerekçeli alternatif üretilir.
T.K.5.19. / T.K.6.19. / T.K.7.19. / T.K.8.19. Problem çözümüne yönelik konuşma yapabilme
Problem çözümüne yönelik konuşma yapabilme becerisi hem sözlü etkileşim hem de sözlü üretimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Problem çözümüne yönelik konuşma yapabilme becerisi üzerinde çalışılırken öğrencinin öncelikle
bir olay ya da durumu problem biçiminde tanımlaması sağlanır. Söz konusu olay ya da durumun problemli yönü,
öğrencinin kendi bakış açısıyla özetlenir (KB2.3). Problem tanımlanıp özetlendikten sonra öğrenciden problemin çözümüne
yönelik gözlem, mevcut bilgi, veri ve ön bilgiye dayalı alternatif çözümler üretmesi istenir. Devamında üretilen
çözümler arasından en uygun olanını akıl yürüterek belirlemesi sağlanır (E3.2, E3.4, KB3.2, SDB3.2, SDB3.3.SB1).
Ardından öğrenciden çözümü ve çözüm sonrası değerlendirmelerini amaç, konu, hedef kitle vb. doğrultusunda sözlü
olarak ifade etmesi beklenir (KB3.3).
Problem çözmeye yönelik konuşma çalışmalarına sınıf seviyesi ve öğrenci hazır bulunuşluğu dikkate alınarak aşamalı
alıştırmalarla başlanması gerekir.
5 ve 6. sınıfta öğrencinin verilen bir problemi kendi bakış açısıyla yeniden yapılandırması (olay ya da durumu netleştirmesi,
sorun olarak algılanan yönlerini ve olası sebeplerini detaylıca ortaya koyması) ve probleme çözüm üretmesi beklenir.

T.K.5.20. / T.K.6.20. / T.K.7.20. / T.K.8.20. Hazırlıklı konuşmasını yapılandırabilme
Hazırlıklı konuşmasını yapılandırabilme sözlü üretimde işe koşulabilecek becerilerdendir. Hazırlıklı konuşma yapma
sürecinde öğrencinin öncelikle hazırlıklı konuşmaya ilişkin temel bilgilere (plan hazırlama, içerik oluşturma, prova
yapma vb.) ulaşması beklenir. Ardından konuşma sürecini planlaması, planına uygun hazırlık yaparak konuşma içeriğine
yönelik metin veya taslak hazırlaması sağlanır. Hazırlığın bir parçası olarak dinleyici/izleyici kitlesinden gelebilecek
sorulara yönelik tahminde bulunması ve konuşmasını değerlendirme kriteri belirlemesi beklenir. (KB2.6, KB2.13,
SDB1.2, SDB2.1, E1.4, E2.2, E3.7, OB1).
T.K.5.21. / T.K.6.21. / T.K.7.21. / T.K.8.21. Konuşmasında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilme
Konuşmasında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe
koşulabilecek becerilerdendir. Bu öğrenme çıktısına yönelik çalışmalarda öğrenciden kullanacağı düşünceyi geliştirme
yollarını belirlemesi ve bunları birbirleriyle ve metinle uyumlu şekilde kullanması beklenir (KB2.13, E3.6, E3.11,
OB1).

5. sınıf seviyesinde düşünceyi geliştirme yollarından tanımlama, karşılaştırma, benzetme ve örneklemeyi kullanmaya
yönelik çalışmalar yapar.

T.K.5.22. / T.K.6.22. / T.K.7.22. / T.K.8.22. Konuşmasını zenginleştirecek biçimde söz varlığını kullanabilme
Konuşmasını zenginleştirecek biçimde söz varlığını kullanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde
işe koşulabilecek becerilerdendir. Bu beceriye yönelik çalışmalarda öğrencinin kullanacağı söz varlığı unsurlarını
aralarındaki anlam ilişkilerini dikkate alarak belirlemesi, aynı anlamı farklı söz varlığı unsurlarıyla (eş ve yakın
anlamlı kelimeler, atasözü, deyim, kalıp sözler, ikileme, pekiştirme vb.) ifade edebilmesi ve söz varlığı unsurlarını bağlama
uygun kullanması beklenir (KB2.6). Öğrencilerin kelimelerin seçiminde yabancı dillerden alınan ve dilimizde henüz
yaygınlaşmamış kelimelerin Türkçelerini tercih etmeleri sağlanır (E1.5, OB1, OB5).
T.K.5.23. / T.K.6.23. / T.K.7.23. / T.K.8.23. Konuşmasında açık ve örtük ifadeleri kullanabilme
Konuşmasında açık ve örtük ifadeleri kullanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Konuşmada anlatılmak isteneni açık ve anlaşılır bir şekilde ifade etmek bir öncelik olmakla
birlikte zaman zaman örtülü iletilere yer vermek de gerekmektedir. Öğrencinin örtülü ifadeleri kullanırken iletilerini
destekleyecek unsurlara (söz sanatları, mecaz, deyim, atasözü ve diğer söz varlığı unsurları) yer vermesi sağlanır.
Ayrıca açık ve örtük tüm ifadelerinde anlam ilişkilerini doğru kurmasına dikkat edilir. Örtük ifadeler oluşturulurken söz
sanatları hem sözlü üretim hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilir (KB2.13, KB2.15).
5. sınıf seviyesinde benzetme, kişileştirme ve konuşturma söz sanatlarını konuşmalarında kullanır.

T.K.5.24. / T.K.6.24. / T.K.7.24. / T.K.8.24. Uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme
Konuşmasında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde
işe koşulabilecek becerilerdendir. Bu becerinin gerçekleştirilmesinde öğrencinin konuşmalarında bağdaşıklık
ögelerine yer vermesi ve böylece tutarlı konuşmalar yapması beklenir (KB2.4, KB2.20, E3.2).
5, 6, 7. sınıf seviyelerinde konuşmasında bağdaşıklık ögelerini işlevlerine uygun kullanmasına odaklanılır.

T.K.5.25. / T.K.6.25. / T.K.7.25. / T.K.8.25. Konuşmasında beden dilini ve mekânı etkili kullanabilme
Konuşmasında beden dilini ve mekânı etkili şekilde kullanabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde
işe koşulabilecek becerilerdendir. Bu öğrenme çıktısında öğrenciden konuşma yapacağı mekânın özelliklerini göz
önünde bulundurması; dinleyicilerle/izleyicilerle göz teması kurması (E3.2); baş, el, kol ve bacaklarının duruşunu söyleme
göre konumlandırması (KB2.20, OB4), söylem içeriğine uygun olarak yaygın yüz ifadelerini (şaşırma, kızgınlık,
mutluluk vb.) kullanması beklenir (SDB1.1, SDB1.3, SDB2.1, SDB2.3). Öğretmenin gerekli açıklamaları yapması ve rol
model olması, öğrenme çıktısının etkili ve kalıcı olması açısından önemlidir. Bu öğrenme çıktısına yönelik uygulanacak
etkinliklerde öğrencinin dinleyicilerle/izleyicilerle empati kurması, konuşma sırasında dinleyicilere/izleyicilere karşı
nazik davranması ve konuşmalarına kültürümüzdeki geleneksel unsurları yansıtması beklenir.

T.K.5.26. / T.K.6.26. / T.K.7.26. / T.K.8.26. Konuşma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Konuşma sürecine yönelik yansıtma yapabilme becerisi hem sözlü üretimde hem de sözlü etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Bu öğrenme çıktısında öğrencinin konuşma sürecine yönelik deneyimini gözden geçirerek
(konuşmanın amaca, konuya, hedef kitleye uygunluğu; duygu ve düşünceleri aktarmada yeterliliği vb.) deneyime dayalı
çıkarımlara ulaşması sağlanır (KB2.15, SDB1.3). Devamında konuşma sürecinin güçlü ve gelişmeye açık yönlerini
gerekçelendirerek kendisini değerlendirir. Son olarak güçlü yönlerini sonraki konuşma sürecine aktarması (SDB1.2),
konuşma sürecindeki gelişmeye açık yönlerini destekleyecek tedbirler alarak konuşmacı kimliğinin gelişimine yön
vermesi sağlanır. Bu değerlendirme sürecinde öğrencinin konuşma sürecini objektif bir şekilde değerlendirmesi, konuşma
süreciyle ilgili görüşlerinde samimi olması beklenir (KB2.15, SDB1.3, OB7). Değerlendirmenin süreç boyunca
süren bir nitelik kazanması için öğrencinin ürün ve seçki dosyası (ses kaydı, konuşma metni, sunum videosu, çoklu
medya ögeleri vb.) oluşturması teşvik edilmelidir (SDB1.3).

T.Y.5.1. / T.Y.6.1. / T.Y.7.1. / T.Y.8.1. Yazma sürecini yönetebilme
Bir yazma çalışmasına başlanırken amaç, olanaklar ve bağlam dikkate alınarak yazma konusu belirlenir. Konunun belirlenmesinin
ardından yazma amacı, olanaklar ve bağlam dikkate alınarak hedef kitle -dijital de dâhil- yazma aracı ve
ortamına karar verilir (KB2.13, E3.7). Yazma sürecini yönetmenin bir aşaması olarak yazılı etkileşim sırasında öğrencinin
yazışmayı başlatma, sürdürme ve sonlandırma aşamalarında uygun selam ve hitap ifadelerini kullanması sağlanır
(SDB2.1). Yazılı üretim ve yazılı etkileşimler için yapılan seçimlerde üst bilişsel izlemeye dayalı olarak düzenlemeler
yapılır. Yazma sürecini yönetebilme becerisi tüm yazma çalışmalarında uygulanır.
T.Y.5.2. / T.Y.6.2. / T.Y.7.2. / T.Y.8.2. Yazma strateji, yöntem ve tekniklerine yönelik seçimlerini yönetebilme
1) Öğrenci yazmaya başlamadan önce yazma şeklini (etkileşimli veya etkileşimsiz), amacını, bağlamı ve olanaklarını
analiz eder ve analiz sonucunda kullanacağı stratejileri seçer.
Öğrencilerin stratejileri seçip etkili bir şekilde kullanabilmesi için her bir stratejinin Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile
öğretimi yapılır.
Yazma becerisinin geliştirilmesi amacıyla kullanılabilecek bilişsel stratejiler; plan yapma, metin (taslak) oluşturma, gözden
geçirme (değerlendirme ve düzenleme) ve paylaşma stratejileridir. Bu stratejiler, bir arada kullanılabileceği gibi,
amaca ve mevcut olanaklara bağlı olarak ayrı ayrı da kullanılabilir.
2) Öğrencinin yazmaya başlamadan önce yaptığı analize dayalı olarak yöntem ve teknik de seçmesi gerekmektedir.
Yazma yöntem ve teknikleri; öğretmenin seçip sınıf ortamında uygulanmasını sağlayabileceği, öğrencinin doğrudan bağımsız
uygulayabileceği ve öğrencinin faaliyet analizi sonucunda öğretim desteği alarak bağımsız olarak kullanabileceği
yöntem ve teknikler olarak sınıflandırılmıştır.
Metin oluşturma sürecinde dış destekle deneyim sağlama işlevini yerine getiren ve öğretmenin seçebileceği yöntem ve
teknikler; kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, bir metinden ve duyulardan hareketle yazma, grupla yazma,
kontrollü yazma ve güdümlü yazmadır.
Not alma, özet çıkarma, eleştirel yazma, yaratıcı yazma, serbest yazma, metin tamamlama ise öğretmenin ve faaliyet
analizi sonrasında öğrencinin kendisinin seçebileceği yöntemlerdir. Bunlardan not alma, özet çıkarma, eleştirel yazma
ve yaratıcı yazma yöntem ve teknikleri için Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile öğretim yapılır (KB2.2, KB2.6, KB2.13,
KB2.17, SDB1.3, SDB2.1, SDB2.2, E1.5, E3.1, E3.7, OB1).

T.Y.5.3. / T.Y.6.3. / T.Y.7.3. / T.Y.8.3. Yazısında içerik ve yapıya yönelik seçimlerini yönetebilme
1) Öğrencinin yazmaya başlamadan önce yazma amacı doğrultusunda yazacağı paragraf türünü ve içeriği seçmesi
gerekebilir.
Yazma becerisinin gelişimi için başlangıçta paragraf düzeyinde yazma çalışmaları yapılır. Bu nedenle öğrenciden farklı
türlerde paragraflar oluşturması istenir. Her sınıf seviyesinde önceki sınıflarda uygulanan paragraf türleri kullanılacak
biçimde; 5. sınıfta betimleme (kişi, nesne, mekân), tanıtma ve öyküleme türünden paragraflara ağırlık verilirken 6. sınıfta
açıklama, 7. sınıfta sebep-sonuç, ikna ve tartışma türünde paragraf yazma çalışmaları ile süreç yürütülür. 8. sınıfta tüm
paragraf türlerine yönelik çalışmalara yer verilir. Paragraf türlerinin nasıl yazılacağı Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile
öğretilir (KB2.2, KB2.13, SDB2.2, E3.7, E1.5).
2) Öğrencinin yazmaya başlamadan önce yazma amacı doğrultusunda yazacağı metin yapısını ve içeriği seçmesi
gerekebilir.
Yazma becerisinin gelişimi için farklı metin yapılarına yönelik yazma çalışmaları yapılır. Bu nedenle öğrencilerden farklı
yapılarda metin oluşturmaları istenir. Her sınıf seviyesinde önceki sınıflarda uygulanan metin yapıları kullanılacak biçimde;
5. sınıfta öyküleyici ve bilgilendirici (sıralı/kronolojik), 6. sınıfta bilgilendirici (açıklayıcı ve karşılaştırma/zıtlık), 7. sınıfta
bilgilendirici (sebep-sonuç, problem-çözüm) ve 8. sınıfta ise tüm yapılarda yazma çalışmaları yapılır. Hedeflenen metin
yapısının ilk kullanıldığı temada söz konusu yapı Kademeli Sorumluluk Devri Modeli ile öğretilir (KB2.2, KB2.13, SDB2.2,
E3.7, E1.5).
T.Y.5.4. / T.Y.6.4. / T.Y.7.4. / T.Y.8.4. Yazılı üretim ve yazılı etkileşiminde ön bilgilerinden yararlanabilme
Yazılı üretim ve yazılı etkileşiminde ön bilgilerinden yararlanabilme becerisi verilirken öğrencilere, bir yazma çalışması
yapılacağı söylenir. Öğrencilerin yazma çalışmasında ön bilgilerini yazmayı yönetmeyi, içerik oluşturmayı ve kural uygulamayı
içeren becerilerle ilişkilendirerek kullanması amaçlanır. Öğrencilerle yazma amacı ve konusunu belirlemek
amacıyla fikir alışverişi, soru-cevap, beyin fırtınası vb. yapılır (SDB2.1). Devamında temada üzerinde durulan nesne,
kişi, olay vb. ile ön bilgileri arasında grafik organize ediciler, hatırlama ve çağrıştırmaya yönelik etkinlikler vb. kullanılarak
bağlantı kurulması istenir. Öğrenciden belirlenen yazma konusu ile ilgili deneyimlerini ve ön bilgilerini ilişkilendirmesi
ve bunlardan hangilerinin yazma sürecinde kullanacağını belirlemesi istenir (SDB1.2). Belirlenen bilgi ve
deneyimler yazma amacı, konusu, hedef kitlesi, metin yapısı ve içeriğiyle ilişkilendirilerek yazma sürecinde kullanılır
(KB2.13, E3.7). Ayrıca yazılı etkileşimlerinde gelen iletileri cevaplarken de ön bilgilerinden yararlanması gerektiği üzerinde
durulur. Yazılı üretim ve yazılı etkileşimlerinde öğrencilerden; deneyimlerinden, okuduğu metinlerden ve dinlediği/
izlediği eserlerden edindiği bilgilere yazısında yer vermesi de beklenir.
T.Y.5.5. / T.Y.6.5. / T.Y.7.5. / T.Y.8.5. Yazılı etkileşiminde uygun tepki verebilme
Yazılı etkileşiminde uygun tepki verebilme becerisi daha çok etkileşimli yazma sürecinde öne çıkan bir beceridir.
Öğrenciden öncelikle tepki vereceği iletinin içerik ve yapısını (konusunu, ana fikrini, amacını, hedef kitlesini, yapı ve
dil özelliklerini vb.) çözümlemesi istenir (KB2.4). İletiyi çözümledikten sonra öğrenciden vereceği dönütü belirlemesi
(nasıl tepki vereceğini, hangi bilgi ve gerekçeler kullanacağını vb.) beklenir (KB3.1). Öğrenciden kişisel yorum ve
değerlendirmelerini yansıtan tepkilerini nezaket kuralları çerçevesinde anlaşılır bir dille ifade etmesi sağlanır (SDB1.3.
SB2). Tepki verme sürecinde öğrenciden; yazım kurallarına uyması, noktalama işaretlerini doğru kullanması,
kişisel verilerin gizliliğine dikkat etmesi, tepki vermek için uygun zamanı beklemesi, yaptıkları karşılaştırma, sınıflandırma
ve tahminleriyle tepkilerini biçimlendirmesi beklenir (KB2.15).
T.Y.5.6. / T.Y.6.6. / T.Y.7.6. / T.Y.8.6. Yazısında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme
Yazısında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme yazılı üretim ve yazılı etkileşimde kullanılabilecek becerilerden
biridir. Bu becerinin geliştirilmesinde hem dijital hem de basılı/matbu ortam ve araçlar kullanılabilir. Yazmada çoklu
ortam ögeleri kullanılarak yazma çalışmaları yaptırılabileceği gibi yazma planı dâhilinde öğrencinin bunları seçerek
yazısında kullanması sağlanabilir (KB2.20, SDB2.1, OB2.7, E1.1, E3.2). Çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturma sürecinde
öncelikle kullanılacak çoklu ortam ögelerinin (fotoğraf, resim, tablo, grafik, harita, ses kaydı, müzik, video vb.)
belirlenmesi ve belirlenen çoklu ortam ögelerinin işlevlerine (eş anlam oluşturma, anlamı destekleme veya tek başına
anlam oluşturma) karar verilmesi gerekir (KB3.1, E3.7, E3.11). Devamında seçilen ögelerin belirlenen işlevi yerine getirecek
şekilde yazıya yansıtılması sağlanır.

T.Y.5.7. / T.Y.6.7. / T.Y.7.7. / T.Y.8.7. Yaratıcı yazı yazabilme
Yaratıcı yazı yazabilme hem yazılı üretimde hem de yazılı etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir. Yaratıcı yazı
yazabilme kapsamında öğrenciden bir olay, konu, durum vb. ile ilgili farklı bakış açıları geliştirmesi; yazılarında farklı
tema, karakter ve olay örgülerini çeşitli açılardan ele alması; deneyimlerini, duygularını, düşüncelerini ve gözlemlerini
hayal gücüyle birleştirerek yazılarını zenginleştirmesi beklenir (KB2.20). Öğrenciden yazılarında özgün çözümlere,
karakterlere ve diyaloglara yer vermesi beklenmektedir. Öğrenci, yaratıcı yazma yeteneklerini kullanarak geleneksel
anlatı yapılarından farklı ve yeni yazı tarzları metin türleri deneyebilir (KB3.3). Bu denemeler esnasında uygun ortam
oluşturularak grup çalışmasından da faydalanılabilir (SDB2.2, SDB3.2). Dili yaratıcı biçimde kullanma çalışmalarında
öğrenciden duygu, düşünce ve hayallerini şiir veya düzyazı ile ifade etmeleri beklenir (E3.3, E3.11). Ayrıca gerekli görüldüğü
durumlarda bu öğrenme çıktısına dayalı olarak yaratıcı yazma çalışmaları yaptırılabilir.
T.Y.5.8. / T.Y.6.8. / T.Y.7.8. / T.Y.8.8. Yazılı üretim ve yazılı etkileşiminde tahminlerinden yararlanabilme
Yazılı üretim ve yazılı etkileşiminde tahminlerinden yararlanabilme becerisi işe koşulurken etkileşimli yazma sürecinde
öğrenciden; gelen iletilerde dilin kullanım biçimini (kullanılan kelime ve cümleler, bunların bağlama uygunluğu,
yazım ve noktalama vb.), çözümlemesi ve bundan hareketle iletileri gönderenin duygu durumuna ve yazışmanın devamına
ilişkin tahminde bulunması beklenir (KB2.11) ve tahminleri doğrultusunda yazışmalarına yön verir (E3.11, E2.4).
Öğrenci; kullanılan görüntü, görsel vb.den hareketle tahminlerde bulunarak bu tahminlerini hem yazılı üretimlerine
hem de yazılı etkileşimlerine yansıtır.
T.Y.5.9. / T.Y.6.9. / T.Y.7.9. / T.Y.8.9. Yazısında karşılaştırma yapabilme
Yazısında karşılaştırma yapabilme sürecinde öncelikle kendisine sunulan veya seçilen verileri (metin, görsel vb. aracılığıyla)
incelemesi ve bu inceleme sonucunda yazacağı metnin amacına, konusuna ve hedef kitlesine göre karşılaştıracağı
unsurların (nesne, kişi, olay, bilgi vb.) özelliklerini belirlemesi beklenir. Sonrasında öğrencinin yazısında
kullanmak üzere nesne, kişi, olay ve bilgilerin belirlenen özelliklere göre benzerliklerini ve farklılıklarını listelemesi
sağlanır (KB2.7). Karşılaştırma sonucu ortaya çıkarılan benzerlik ve farklılıkların liste, tablo, grafik, şekil vb. aracılığıyla
yazılı olarak ifade edilmesine yönelik etkinlikler yaptırılır (E3.7).
5, 6, 7. sınıf seviyelerinde öğrencilerden öznel, 8. sınıfta ise nesnel karşılaştırmalar yapması beklenir.
T.Y.5.10. / T.Y.6.10. / T.Y.7.10. / T.Y.8.10. Yazısında sınıflandırma yapabilme
Temada veya metinde üzerinde durulan konu çerçevesinde yazıda kullanılacak unsurlar (kavram, nesne, varlık, bilgi,
olay, durum vb.) çeşitli özellikleri (tür, nitelik, gerçek-hayal ürünü olma durumu, öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık
vb.) bakımından sınıflandırılabilir. Bu süreçte ilk olarak öğrencilerin sınıflandırmada kullanacakları ölçütleri belirlemeleri
sağlanır. Ardından yazma çalışmasında kullanılacak unsurları belirlenen ölçütlerden hareketle ayrıştırıp tasnif
etmeleri ve ortaya çıkan grupları adlandırmaları/etiketlemeleri istenir. Son olarak ortaya çıkan sınıflama sonuçlarını
liste, tablo, grafik veya şekillerden uygun olanıyla birlikte yazılarında kullanmasına yönelik etkinlikler yaptırılır (KB2.5).
5 ve 6. sınıf seviyesinde kavram, nesne, varlık, bilgi, olay, durum vb.ni bir ölçüt (tür, gerçek-hayal ürünü olma durumu,
öznellik-nesnellik, öncelik-sonralık veya belirlenen başka bir nitelik) bakımından sınıflandırır ve uygun biçimlerde (liste,
tablo, grafik, şekil vb.) sunar.

T.Y.5.11. / T.Y.6.11. / T.Y.7.11. / T.Y.8.11. Yorumunu yazılı olarak ifade edebilme
Yorumunu yazılı olarak ifade edebilme becerisi hem yazılı üretimlerde hem de yazılı etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Yorumlama becerisinin kullanımı esnasında öğrenciden öncelikle yorumlayacağı olay, konu, durum
vb. ni incelemesi istenir. Ardından öğrencinin kimin gözünden olay, konu, durum vb.ni yorumlayacağına karar vermesi
sağlanır. Son aşamada öğrenciden yorum yapacağı olay, konu, durum vb.ni bağlamdan kopmadan bakış açısına uygun
olarak dönüştürmesi ve uygun bir şekilde ifade etmesi beklenir (KB2.14, SDB2.1, SDB2.3.SB2, E3.5, E3.11, OB1).

T.Y.5.12. / T.Y.6.12. / T.Y.7.12. / T.Y.8.12. Yazılı olarak özetleyebilme
Yazılı olarak özetleyebilme becerisi hem yazılı üretimlerde hem de yazılı etkileşimlerde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Özetleme becerisinde öğrenciden öncelikle metnin olay, konu, durum vb. bağlamında incelenerek çözümlenmesi
ve ardından çözümlenen bilgilerin (önemli, önemsiz vb.) sınıflandırılması istenir. Son olarak önemli bilgileri kronolojik
akış/düşünce akışına uygun olarak sıralaması ve kendi cümleleriyle sözlü olarak ifade etmesi beklenir (KB2.3).
Bu süreçte özetleme stratejilerinden (silme, genelleme, yapılandırma) yararlanılmalıdır (SDB2.1, E3.7, E3.6).
T.Y.5.13. / T.Y.6.13. / T.Y.7.13. / T.Y.8.13. Değerlendirmesini yazılı olarak ifade edebilme
Değerlendirmesini yazılı olarak ifade edebilme becerisi hem yazılı üretimlerde hem de yazılı etkileşimlerde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Bu becerinin kullanımında ilk olarak öğrencinin mevcut olay, konu, durum vb.den incelenecek
bir özellik ve bu özelliğin değerlendirilmesinde kullanmak üzere bir norm belirlemesi sağlanır. Ardından odaklanılan
olay, konu, durum vb.nin incelenip belirlenen normla karşılaştırmasına yönelik çalışmalar yapılır. Son aşamada
öğrencinin karşılaştırma sonucunu ortaya koyarak bir yargıya ulaşması ve yazılarında bu yargıya yer vermesi beklenir
(KB2.17, SDB2.1, E3.7, E3.6, E3.11, OB1). Yazısında değerlendirmelerine yer verme çalışmalarına, özetleme ve yorumlamaya
yönelik becerilerde yeterli gelişim sağlandıktan sonra başlanması önerilir.
T.Y.5.14. / T.Y.6.14. / T.Y.7.14. / T.Y.8.14. Yazılı üretiminde ve yazılı etkileşiminde tartışabilme
Yazılı üretiminde ve yazılı etkileşiminde tartışabilme becerisi işe koşulurken ilk olarak öğrencinin yazılarında ifade
edeceği görüşleri mantıklı bir temele dayandırması sağlanır. Devamında başkalarının bakış açılarını anlamlandırması
ve önyargısız bir biçimde varsa tutarsızlıkları, geçersiz görüş ve bilgileri tespit etmesi istenir. Son aşamada ise önermeleri
çürütmesi veya kabul etmesi beklenir (KB2.18, KB3.3, SDB2.3, E1.5, E3.5, OB2.6, OB7).
Yazılı üretiminde ve yazılı etkileşiminde tartışabilme çalışmalarına özetleme, yorumlama ve değerlendirmeye yönelik
yazılı çalışmalarda yeterli gelişim sağlandıktan sonra başlanması önerilir. Başlangıç için paragraf düzeyindeki çalışmalar
ve tema veya metinle uyumlu metin tamamlama çalışmaları önerilir.
T.Y.5.15. / T.Y.6.15. / T.Y.7.15. / T.Y.8.15. Eleştirisini yazılı olarak ifade edebilme
Eleştirisini yazılı olarak ifade edebilme becerisi hem yazılı üretimde hem de yazılı etkileşimde işe koşulabilecek becerilerdendir.
Eleştirme becerisinde öğrencinin öncelikle odaklanılacak bir olay, konu, durum vb. ile bu olay, konu, durum
vb.ne ilişkin bir ölçüt belirlemesi sağlanmalıdır. Ölçütler belirlenirken öğrencinin ön bilgilerinden yararlanmasına
dikkat edilmelidir. Öğrenci ölçüt ile belirlediği olay, konu, durum vb.nin özelliğini karşılaştırmalıdır (KB2.7). Sonrasında,
karşılaştırma sonucunu ortaya koyarak bir yargıya ulaşmalıdır. Öğrenciden -gerekli durumlarda- eleştirdiği özelliğe
ilişkin alternatif önermesi, akıl yürütme ile ulaştığı yargıyı veya alternatifi gerekçelendirerek yazısında ifade etmesi
beklenir (KB3.3, SDB2.1), (E3.5, E3.10, OB1). Eleştirilerini yazılı olarak ifade etme çalışmalarına özetleme, yorumlama,
tartışma ve değerlendirmeye yönelik yazma çalışmalarında yeterli gelişim sağlandıktan sonra başlanması önerilir.
Gerektiğinde olumsuz yargıya yönelik gerekçeli alternatif üretir.
T.Y.5.16. / T.Y.6.16. / T.Y.7.16. / T.Y.8.16. Problem çözümüne yönelik yazabilme
Problem çözümüne yönelik yazabilme becerisi yazılı üretimde işe koşulabilecek becerilerdendir. Problem çözümüne
yönelik yazabilme becerisi üzerinde çalışılırken öğrencinin öncelikle bir olay ya da durumu problem biçiminde tanımlaması
sağlanır (SDB3.2). Söz konusu olay ya da durumun problemli yönü, öğrencinin kendi bakış açısıyla özetlenir
(KB2.3). Problem tanımlanıp özetlendikten sonra öğrenciden problemin çözümüne yönelik gözlem, mevcut bilgi, veri
ve ön bilgiye dayalı alternatif çözümler üretmesi istenir (E3.2, E3.4). Devamında üretilen çözümler arasından en uygun
olanını akıl yürüterek belirlemesi sağlanır (KB3.2, SDB3.3.SB1). Ardından öğrenciden çözümü ve çözüm sonrası
değerlendirmelerini amaç, konu, hedef kitle vb. doğrultusunda yazılı olarak ifade etmesi beklenir (KB3.3).

Problem çözmeye yönelik yazma çalışmalarına sınıf seviyesi ve öğrenci hazır bulunuşluğu dikkate alınarak aşamalı
alıştırmalarla başlanması gerekir.
5 ve 6. sınıfta verilen bir problemi kendi bakış açısıyla yeniden yapılandırması (olay ya da durumu netleştirmesi, sorun
olarak algılanan yönlerini ve olası sebeplerini detaylıca ortaya koyması) ve probleme çözüm üretmesi beklenir.

T.Y.5.17. / T.Y.6.17. / T.Y.7.17. / T.Y.8.17. Yazısında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilme
Yazısında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilme becerisi hem yazılı üretimde hem de yazılı etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Bu öğrenme çıktısında öğrenciden öncelikle kullanılacak olan düşünceyi geliştirme yollarını
belirlemesi beklenir (KB2.13). Belirlenen ve yazma çalışmasında kullanılan düşünceyi geliştirme yolları, birbiriyle ve
metnin bütünüyle uyumlu olmalıdır (KB3.1).
5. sınıf seviyesinde düşünceyi geliştirme yollarından tanımlama, karşılaştırma, benzetme ve örneklemeyi kullanmaya
yönelik çalışmalar yapar.

T.Y.5.18. / T.Y.6.18. / T.Y.7.18. / T.Y.8.18. Yazısını zenginleştirecek biçimde söz varlığını kullanabilme
Yazısında söz varlığını bağlama uygun kullanabilme becerisi hem yazılı üretimde hem de yazılı etkileşimde işe koşulabilecek
becerilerdendir. Bu beceriye yönelik çalışmalarda öğrencinin kullanacağı söz varlığı unsurlarını aralarındaki
anlam ilişkilerini dikkate alarak belirlemesi, aynı anlamı farklı söz varlığı unsurlarıyla (eş ve yakın anlamlı kelimeler,
atasözü, deyim, kalıp sözler, ikileme, pekiştirme vb.) ifade edebilmesi söz varlığı unsurlarını bağlama uygun kullanması
beklenir. Ayrıca -gerekli durumlarda- söz varlığı unsurlarının görsel karşılığını (resim, işaret, emoji vb.) yazısında
bağlama uygun olarak kullanılması sağlanır (KB2.6). Başlangıç için kelime, cümle ve paragraf düzeyindeki çalışmalar
ile tema veya metinle uyumlu metin tamamlama çalışmaları önerilir. Öğrencinin, yabancı dillerden alınan ve dilimizde
henüz yaygınlaşmamış kelimelerin Türkçelerini tercih etmesi beklenir (E1.5).
T.Y.5.19. / T.Y.6.19. / T.Y.7.19. / T.Y.8.19. Yazısında açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları kullanabilme
Yazısında açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları kullanabilme becerisi hem yazılı üretimde hem de yazılı etkileşimde
işe koşulabilecek becerilerdendir. Yazıda anlatılmak isteneni açık ve anlaşılır bir şekilde ifade etmek bir öncelik
olmakla birlikte zaman zaman örtülü iletilere yer vermek de gerekmektedir. Öğrencinin örtülü ifadeleri kullanırken iletilerini
destekleyecek unsurlara (söz sanatları, mecaz, deyim, atasözü ve diğer söz varlığı unsurları) yer vermesi sağlanır.
Ayrıca açık ve örtük tüm ifadelerinde anlam ilişkilerini doğru kurmasına dikkat edilir (KB3.1, KB2.13, E3.5, E3.11).
5. sınıf seviyesinde benzetme, kişileştirme ve konuşturma söz sanatlarını konuşmalarında kullanır.

T.Y.5.20. / T.Y.6.20. / T.Y.7.20. / T.Y.8.20. Uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme
Yazısında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme becerisi hem yazılı üretim hem de yazılı etkileşimde işe
koşulabilecek becerilerdendir. Bu becerinin gerçekleştirilmesinde öğrencinin yazılarında bağdaşıklık ögelerine yer
vermesi ve böylece tutarlı metinler oluşturması beklenir (KB2.4, KB2.20, E3.2).
5, 6, 7. sınıf seviyelerinde yazısında bağdaşıklık ögelerini işlevlerine uygun kullanmasına odaklanılır.

T.Y.5.21. / T.Y.6.21. / T.Y.7.21. / T.Y.8.21. Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme
Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme becerisi hem yazılı üretim hem de yazılı etkileşimde işe koşulabilecek
bir beceridir. Bu beceri, yazım kurallarını uygulama ve noktalama işaretlerini işlevine uygun şekilde kullanmaya
odaklanır. Yazım kuralları ve noktalama işaretlerinin işlevi üzerinde durulması ve öğrencilere işlevlerinin sezdirilmesi
esastır.
5. sınıf seviyesinde noktalama işaretlerini işlevlerine uygun kullanır ve nokta, virgül, soru işareti, iki nokta, üç nokta, ünlem,
kısa çizgi, uzun çizgi ve kesme işaretinin yaygın kullanılan işlevleri üzerinde durulur. Yazım kurallarını (büyük harflerin
kullanımı, sayıların yazımı) uygular.

T.Y.5.22. / T.Y.6.22. / T.Y.7.22. / T.Y.8.22. Yazma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Bu beceride öğrenciden yazma sürecine yönelik deneyimini gözden geçirerek (yazının amaca, konuya, hedef kitleye,
türe, yazım kuralları ve noktalama işaretlerinin uygunluğu; duygu ve düşünceleri aktarmada yeterliliği vb.) deneyime
dayalı olarak kendini değerlendirmesi beklenir (KB2.15). Öğrenciden yazma süreçlerinde elde ettiği deneyimini sonraki
yazma çalışmalarına aktarması beklenir. Bu noktada yazma sürecinin güçlü ve gelişmeye açık yönlerini gerekçelendirerek
kendisini değerlendirmesi, güçlü yönlerini sonraki yazma süreçlerine aktarması (SDB1.2), yazma sürecindeki
gelişmeye açık yönleri destekleyecek tedbirler alarak yazar kimliğinin gelişimine yön vermesi beklenir. Değerlendirmenin
süreç boyunca süren bir nitelik kazanması için öğrencinin yazıları içeren ürün ve seçki dosyası (sözlük, günlük,
anı, gezi, şiir defteri, alıntılar seçkisi, portfolyo, özdeyiş, atasözü ve deyim vb.) oluşturması sağlanmalıdır (SDB1.3).