6. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

Okullar haziran ayında kapanır.

Bazı kısaltmaların sonuna konur:

Apt. (apartman)

Dr. (doktor)

Prof. (profesör)

Mah. (Mahalle)

Sok. (sokak)

yy. (yüzyıl)

Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:

5. (beşinci)

II. Selim

3. Cadde

7. Sokak

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

1, 2 ve 6. maddeler

X – XII. yüzyıllar arasında

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

19.5.1919

19.V.1919

Tarihlerde ay adları yazıyla yazıldığında ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:

19 Mayıs 1919

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Dersimiz 08.50’de başlayacak.

Toplantı 12.00’de başladı.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

http://turkcedersi.net

Bağımlılık deyince aklıma ekran, alkol ve sigara bağımlılığı geliyor.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Geldik, gördük, dönüyoruz.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

En iyi arkadaşımı, babamı, özledim. (Ara söz)

Tuğbaların evinde, Annem de oradaydı, yangın çıkmış. (Ara cümle)

Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

Yarın ailen okula gelsin, dedi.

Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

–Tatilde nereye gideceksiniz, diye sordu.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

Fatma koşarak geldi. Özcan Bey’e,
– Sizden bir miktar borç istiyorum, dedi.

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:

Hayır, sizinle gelmiyorum.

Tamam, kabul ediyorum.

Başüstüne, hemen geliyorum.

Haydi, gidiyoruz.

Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:

Efendiler, yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz. (Atatürk)

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

5,2 ( beş tam, onda iki)

1,12 (bir tam, yüzde on iki)

Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU, Yaban, İletişim Yayınları, İstanbul, 1922.

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur:

GÜNTEKİN, Reşat Nuri, Çalıkuşu Kitabı, Ankara, 1958.

Bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Hem ağlarım hem gülerim.

Ya İstiklâl ya ölüm! (M. Kemal ATATÜRK)

Bugün hava ne sıcak ne soğuk.

Bu başarıda senin de benim de katkım var.

Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Yarın hava güzelse bisiklet sürelim.

Kırmızı takıma Ali, Hasan, Mert; mavi takıma Sude, Gönül, Fatma katılsın.

Çam, gürgen, palamut; menekşe, sümbül, ortanca .

Kendi içinde virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Bir Ahmet, Mehmet gidiyor; yerine bin Ahmet, Mehmet doğuyor.

At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (Atasözü)

İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

Merak edilen öğretmen; kültürlü, bilgili, kendinden emin duruyordu.

Bölgede yetişen tarım ürünlerinden bazıları şunlardır: zeytin, pamuk, incir…

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

Tüm hastalıkların tek bir çaresi var: Moral

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

Hacivat: Selam Karagözüm, ben geldim.
Karagöz: Hoş geldin suda eriyen üzümüm.
Hacivat: Aman Karagözüm benimle güzel konuş. Gel seninle çarşıya çıkalım.
Karagöz: Çarşafa mı dolaşalım.

Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

– Bu topraklar için kendini feda edecek bir yiğit var mı?
Yamalı İbrahim atıldı:
– Ben varım komutanım.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

http://turkcedersi.net

Kapıyı açar açmaz…

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:

Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.

Armudun iyisini a… yer.

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:

… derken karşımda beliren adama karşı içimde bir cesaret belirdi…

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Günlerdir denizde yol almanın sersemliği üzerimizdeydi. Duyduğumuz ses ile heyecanlandık:
—Kara… Kara… Kara göründü!..

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

Ey gözlerinin yaşına kurban olduğum!..

Nasıl da geçti zaman?.. Nasıl da büyüdü yavrular?..

Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:

— İşini bitirdin mi?
— Çoktan…
— Neden haber vermiyorsun peki?
— …

Ne zaman bitecek bu dertler?

Öğretmen kulağıma eğilip sordu:
— Bana anlatmak istediğin bir şey var mı?

Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

İş başvurusu yapan kadına bakmıyordu bile:
— Yaşınız?

Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

Yunus Emre (1240 ?-1320)

1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

Halterci 110 kilogramı (?) kaldırabiliyormuş.

Soru anlamı katmayan mı / mı ekinden sonra soru işareti konmaz:

İşaret verildi mi tüm gücünle koş.

Sabah oldu mu hayvanların peşine düşeriz.

Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

Neler yaşadın, nasıl okudun, neden bu mesleğe başladın?

Bu çocuk ne kadar da çalışkan!

Aşağıda örnek olarak verilen iki kullanım da doğrudur.

Eyvah! Yemeği yaktım.

Eyvah, yemeği yaktım!

Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir.

Hey çocuklar! Çabuk eve gidin.

Hey çocuklar, çabuk eve gidin!

Hay Allah! Vah zavallı! Hey baksana!

Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

İsteseymiş buraları satın alabilirmiş (!) ama buraları beğenmemiş (!).

Çoban, hayvanların besili (!) olduğunu söylüyor.

Beni bu kadar üzen asıl sebep, yalanları anlamadı–
mı sanmanız. Saf gibi mi gözüküyorum?

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

İlk göz ağrımı –kızımı– çok özledim. (Ara söz)

İlkokula başladığım yıl –Sekiz yaşındayım– üzücü olay yaşandı. (Ara cümle)
Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:

sev–gi, kitap–lık, göz–lük–çü–lük vb.

Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:

tut–, ver–; başar–, dön– vb.

İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:

–ak, –den, –ış, –lık; –ımsa–, –la–, –tır– vb.

Heceleri göstermek için kullanılır:

o–yun–cak, kom–şu–lar, a–yak–ka–bı, ku–yum–cu–luk, prog–ram, bil–gi–sa–yar, vb.

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:

o–yun–cak, kom–şu–lar, a–yak–ka–bı, ku–yum–cu–luk, prog–ram, bil–gi–sa–yar, vb.

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:

Ankara–İzmir yolu

Türk–Fransız ilişkileri

09.30–10.30

Beşiktaş–Galatasaray karşılaşması vb.

Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Altı yedi gibi gelirim.

Üç beş kişi seni sordu.

Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:

–10 °C

Yıllardır onu tanıyor gibiyim:
— Üşüyor musun?
— Eh işte!
— Niye ayakkabısız geziyorsun?
— Alacak param yok.

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Orhan Bey — Durumlar nasıl? Depremden sonra yaraları sardınız mı?
Muhtar — Sayenizde bu toplum ayağa kalkmasını bilecektir.

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak.(Mehmet Akif Ersoy)

Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Hürriyet Sokağı No: 18/2 Beylikdüzü / İSTANBUL

Ülke adı yazılacağında ise:
Gazi Bulvarı No.:
06680 Kurtuluş/ Ankara
TÜRKİYE

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

12/10/1975, 12/XI/1975 vb.

Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:

-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

https://turkcedersi.net

Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır:

km/s (kilometre/saat)

Türk askeri okulda okuduğum ilk kitabın başında “Düşmanını yenmek için önce kendini yenmelisin.” yazıyordu.

Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

“Eğitim çocuğu sevmekle başlar.” dedi.

Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:

Yeni bir “eğitim planı” hazırlandı.

Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:

Konuklar “Sessiz Gemi” adlı şiiri ilgiyle dinlediler.

“İçindekiler” bölümüne bakarsanız daha kolay bulursunuz.

Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz:

Orhan Veli’nin “İstanbul’u Dinliyorum”unu okudunuz mu?

Bizi evine (Ev demeye şahit lazım.) davet etti. Çok samimi bu davete bazıları katılmadı. Fakirlik suç sanki!

Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)…

Ben adılının (zamir) ismin yönelme halindeki yazılışı bana şeklinde olur.

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla-mak ve göstermek için kullanılır:

Hacı Tahir – (Bir parmağını havaya kaldırır.) Bugün bize inanmayanlar yarın bizim haklı olduğumuzu görecek.

Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

Bu sabah İzmir Yunanlılar tarafından işgal edilmiştir. Buna karşı hareketsiz kalmak din ve devlete ihanettir. (Müftü Ahmet Hulusi Efendi)

Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.

Edebi eserin muhtevasında esas olan unsur, insandır. Her türlü edebi eserin merkezinde daima insan yer alır. (…)

Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:

Çok zeki(!) olan çocuğunuz sınavdan kaç puan aldı?.

Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:

1496 (?) yılında doğan Fuzuli Türk şiirini önemli ölçüde etkilemiştir.

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır:

“Eldem, Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar taşının şeklinde ortaya çık[tığını] söyledikten sonra…” (Hilmi Yavuz)

Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:

Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922. Server Bedi [Peyami Safa]

Çanakkale’yi

Atatürk’ün

Türkiye’den

Ağrı Dağı’nda

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:

Hisar’dan, Boğaz’dan vb.

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

Bu Kanun’un 5. maddesine göre bireyler yaptıklarından sorumludur.

Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:

Nasrettin Hoca’nın (1208-1284)

Ahmet Hamdi’nin (Tanpınar)

Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:

Avrupa Birliği’ne henüz üye değiliz.

Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine

Atatürk İlkokulunda

Talim Terbiye Kurulundan

Şen Bakkaliyesinden

Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkçe, Türkçeden, Türkçeyi, Türkçenin

Türklük, Türkler, Türklerin, Türkleşti

İzmir, İzmirli, İzmirliden

Ispartalı, Malatyalı, Konyalı

Ahmetler, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Atatürkçülüğün vb.

Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Şaban Bey’e, Aslı Hanım’dan, Sami Efendi’ye, Kazım Paşa’ya; Yüksek Seçim Kurulu Başkanı’ndan vb.

Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

TBMM’ye, AB’ye, TRT’de, THY’nin vb.

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

1682’de, 9’uncu madde, 6’ncı kat; 7,65’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Sınav başvuruları 20 Nisan’da sona erecektir.

Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

Güzelliğin on par’etmez
Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)