7. Sınıf Fiillerde Yapı Konu Anlatımı

Babam, her türlü vasıtayı kullanabiliyor. (Gücü yetme)

Bu yaz çok sıcak geçebilir. (Olasılık)

Yarın getirmek şartıyla kitabı alabilirsiniz. (İzin verme)

Yeterlik fiilinin olumsuzunda hata yapmamak için olumsuzluk ekinden önce “-a/-e” seslerini arayın.

Yapabilirim → Yapamam

Çıkabilirim → Çıkamam

Verebilirim →Veremem

Giyebilirim → Giymem (Olumsuzunda yeterlik yok çünkü olumsuzluk ekinden önce “-a/-e” seslerinden biri yok.)

Yapamayabilirim

Gelemeyebilirim

Alamayabilirim

Yeterlik fiili, gücü yetmeme ihtimali anlamı taşıyorsa bu şekilde de olumsuzu yapılabilir.

b. Tezlik Fiili

Fiil kök ya da gövdelerine “-iver(mek)” getirilerek yapılır.

Cümleye çabukluk, kolaylık, beklenmezlik gibi anlamlar katar.

Köşeyi dönünce birden karşıma çıkıverdi. (Beklenmezlik)

Yarım saatte her işi bitiriverdi.(Kolaylıkla)

Şunu hemen Hasan amcana götürüver. (Çabukluk)

Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde de yapılabilir:

Gelivermedi

Gelmeyiverdi

c. Sürerlik Fiili

Fiil kök ya da gövdelerine “-egel(mek), -ekal(mak), -edur(mak)” getirilerek yapılır.

Eylemin devam ettiği anlamını katar.

Sen bizi okulun önünde bekleyedur.

Ali’nin yaptığı çalışmayı görünce bakakaldık.

Yüzyıllar boyunca bu hep böyle süregeldi.

Sürerlik fiilinin olumsuzu yoktur.

d. Yaklaşma Fiili

Fiil kök ya da gövdelerine “-eyaz(mak)” getirilerek yapılır.

Eylemin gerçekleşmesine çok yaklaşıldığı (neredeyse, az kalsın) anlamı katar.

Önüne bakmadan koşan çocuk, düşeyazdı.

Çocuk, su diye çamaşır suyunu içeyazdı.

2. Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiiller

“Et-, ol-, kıl-, eyle- ve buyur-” eylemlerinin kendisinden önceki sözcükle birleşmesiyle oluşur.

 Dedem salonda namaz kılıyor.

Ev işlerinde anneme yardım ettim.

Komşumuz Ayşe, yine hasta olmuş.

Komutan öyle emir buyurdu.

Allah, rahmet eylesin.

Yardımcı eylemlerle birleşik fiil oluşturulurken türeme, düşme gibi ses olayları olursa yardımcı fiil, isme bitişik yazılır.

sabır et- → sabret-

kahır ol- → kahrol-

his et- → hisset-

kayıt ol- → kaydol-

Bu ve benzeri sözcükleri bitişik yazmazsak yazım yanlışı olur.

Yardımcı fiil olarak kullanılan sözcükler asıl fiil olarak da kullanılabilir.

Ağaçtaki elmalar olmuş. → Asıl fiil, olgunlaşmak anlamında kullanılmış.

Çocuk, herhalde nazar olmuş. →Yardımcı fiil olarak kullanılmış.

Bu ev 400.000 TL eder. →Asıl fiil, maddi değer anlamında kullanılmış.

Devlet okulunu tercih ettim. →Yardımcı fiil olarak kullanılmış.

3. Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş/Öbekleşmiş) Birleşik Fiiller

İsim ya da isim soylu sözcüklerin bir eylemle kalıplaşarak oluşturduğu fiillerdir.

Deyimler, anlamca kaynaşmış birleşik fiiller grubuna girer.

Nedense bugünlerde ağzından çıt çıkmıyor.

Sevinçten ağzı kulaklarına vardı.

Sana çok güzel bir kıyak yapacağım.

Hedeflerinizden asla vazgeçmeyin.

Sınıftaki herkes LGS’ye başvurdu.